Αμπαή αρχές 20ού αι

Αμπαή αρχές 20ού αι. Δ. 0.43x0.65 μ. Μαλλί, μετάξι Σαρακατσάνοι Αθήνα, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, Α.Μ. 9089 Αμπαή, μάλλινο κάλυμμα με ενυφασμένο διάκοσμο για το στολισμό του αλόγου που χρησιμοποιούσαν στο ψίκι (γαμήλια πομπή). Σε μπλε σκούρο φόντο προβάλλουν ρόδακες από πολύχρωμα μεταξωτά γαϊτάνια και κομμάτια κόκκινης τσόχας. Στις τρεις πλευρές κρόσσι.

Δισάκι αρχές 20ού αι.

Δισάκι αρχές 20ού αι. Δ. 1.10x0.45 Μαλλί ,δέρμα Μικρά Ασία Αθήνα, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, Α.Μ. 14644 Δισάκι μάλλινο υφασμένο με την τεχνική του χαλιού με διακοσμητικές λεπτομέρειες από δέρμα. Πλούσιος πολύχρωμος διάκοσμος με παράσταση του Αγίου Δημητρίου και στις δύο πλευρές. Στο κέντρο δεσπόζουν μεγάλα ακτινωτά λουλούδια.

Χράμι αρχές 20ου αι

Χράμι αρχές 20ου αι. Δ. 1.80Χ1.05 μ. Μαλλί Μέτσοβο Αθήνα, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, Α.Μ. 10506 Ορθογώνιο μάλλινο υφαντό παραπέτασμα πόρτας. Ο πολύχρωμος διάκοσμος είναι ταξινομημένος σε δύο επιφάνειες. Η εξωτερική είναι κόκκινη ενώ η εσωτερική μαύρη και απολήγει σε αέτωμα. Τυποποιημένα φυτικά μοτίβα, συνδυασμένα με σύνθετη ζικ-ζακ γραμμή.

Κιλίμι αρχές 20ου αι

Κιλίμι αρχές 20ου αι; Μαλλί Πλαταιές Αθήνα, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, Α.Μ. 17587 Μάλλινο ριγωτό υφαντό με πολύχρωμο ενυφασμένο διάκοσμο. Ο διάκοσμος αποτελείται από πλατιές ταινίες με γεωμετρικά θέματα όπως ρόμβοι, τσιγκελωτά και πλήθος άλλων μοτίβων.

Αμπαή αρχές 20ου αι.,

Αμπαή αρχές 20ου αι., Δ. 0.68Χ0.49 μ. Μαλλί Σαρακατσάνοι Αθήνα, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, Α.Μ. 4103 Αμπαή, μάλλινο κάλυμμα με ενυφασμένο διάκοσμο για το στολισμό του αλόγου που χρησιμοποιούσαν στο ψίκι (γαμήλια πομπή). Πάνω στο μαύρο βάθος προβάλλουν τα λευκά κυρίως διακοσμητικά μοτίβα και κάποιες λεπτομέρειες σε βυσσινί χρώμα. Ανάμεσα τους κυριαρχεί ο σταυρός. Κρόσσι στις τρεις πλευρές.

Πατανία τέλη 19ου/αρχές 20ού αι.

Πατανία τέλη 19ου/αρχές 20ού αι. Δ. 1.30x1.97 Μαλλί Κρήτη Αθήνα, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, Α.Μ. 5874 Κόκκινο, μάλλινο δίφυλλο κλινοσκέπασμα με πολύχρωμο ενυφασμένο διάκοσμο. Η επάνω στενή πλευρά χαρακτηρίζεται από πλήθος μοτίβων λευκού και κόκκινου χρώματος. Η κάτω στενή πλευρά είναι χωρισμένη σε δύο οριζόντιες επάλληλες ζώνες όπου γυναικείες μορφές χορεύουν πιασμένες χέρι-χέρι, ενώ ανάμεσα παρεμβάλ- λονται γραμμικά και φυτικά μοτίβα. Ξεχωρίζουν δύο εραλδικές παραστάσεις πουλιών. Στην άνω φρίζα της κάτω πλευράς εναλλάσσονται μικρές γυναικείες μορφές με φυτικά μοτίβα.

Πατανία τέλη 19ου/αρχές 20ού αι

Πατανία τέλη 19ου/αρχές 20ού αι. Δ. 1.60x2.00 μ. Μαλλί Κρήτη Αθήνα, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, Α.Μ. 5525 Τμήμα κόκκινου, μάλλινου τρίφυλλου κλινοσκεπάσματος με πολύχρωμο ενυφασμένο διάκοσμο. Στο κέντρο δεσπόζουν δύο θέματα: μία μεγάλη άμαξα που τη σέρνουν δύο άλογα και την Αγία Σοφία με ψηλά καμπαναριά, που τα στολίζει ο σταυρός. Στο κάτω μέρος η υφάντρα έχει κεντήσει τη λέξη ΚΑΛΗΜΕΡΑ πλαισιωμένη από δύο πετεινούς, αρχέγονο σύμβολο της πάλης και της νίκης των δυνάμεων του καλού ενάντια σε αυτές του κακού. Τη σύνθεση συμπληρώνουν κοπέλες που χορεύουν και εραλδικές παραστάσεις πουλιών και λουλουδιών.

ΚΛΙΝΟΣΚΕΠΑΣΜΑ

Πατανία τέλη 19ου/αρχές 20ού αι. Δ. 1,30 x2.00 μ. Μαλλί Κρήτη Αθήνα, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, Α.Μ. 5524 Τμήμα κόκκινου, μάλλινου δίφυλλου κλινοσκεπάσματος, με πολύχρωμο ενυφασμένο διάκοσμο. Στη σύνθεση κυριαρχεί η απεικόνιση της βασιλικής οικογένειας με δύο κεφαλαία Α που πιθανόν να δηλώνουν τα αρχικά του ονόματος της υφάντρας. Σε επάλληλες ζώνες είναι διευθετημένα τα υπόλοιπα θέματα, εκ των οποίων οι ανώτερες έχουν αφηγηματικό χαρακτήρα με άλογα που τρέχουν και ένοπλους στρατιωτικούς. Σε όλη τη σύνθεση είναι έκδηλα τα στυλιζαρισμένα φυτικά και ζωικά θέματα καθώς και τα γραμμικά μοτίβα με εγγεγραμμένους ρόδακες.

ΥΦΑΝΤΙΚΗ

ΥΦΑΝΤΙΚΗ
Η υφαντική είναι από τις πρώτες τέχνες στην ιστορία του ανθρώπου. Τα ευρήματα των ανασκαφών μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η υφαντική είναι γνωστή από τα προϊστορικά χρόνια σε όλους τους γνωστούς πολιτισμούς της Μεσογείου, της Κεντρικής Ασίας, της Ινδίας, της ʼπω Ανατολής.

Με τη δημιουργία του υφάσματος ο άνθρωπος καλύπτει βασικές ανάγκες του: προστατεύεται από το κρύο, αλλά και στολίζει το σώμα του και το χώρο όπου κατοικεί, καθώς η υφαντική, πέρα από τη χρησιμότητά της, είναι η κύρια τεχνική με την οποία ο άνθρωπος έδωσε έκφραση στο καλλιτεχνικό του συναίσθημα.

Όπως στα αρχαία χρόνια, έτσι και στη νεότερη Ελλάδα, οι γυναίκες υφαίνουν γιατί πρέπει να ετοιμάσουν όλα τα απαραίτητα στην οικογένεια: υφάσματα για τις φορεσιές, υφαντά για τις ανάγκες του σπιτιού, όπως σεντόνια, μαξιλάρια, βελέντζες, κιλίμια, κουρτίνες, προσόψια, τραπεζομάντιλα κ.λ.π., αλλά και υφαντά απαραίτητα για τις καθημερινές ασχολίες, όπως σακιά για τη μεταφορά προϊόντων, τσαντίλες για το στράγγισμα του τυριού, λαδοσάκια για τα ελαιοτριβεία κ.λ.π.

Όπως στα αρχαία χρόνια, έτσι και στη νεότερη Ελλάδα, η υφαντική κατέλαβε ξεχωριστή θέση ανάμεσα στους κλάδους της ελληνικής λαϊκής τέχνης, ενώ η διαδικασία και τα όργανα της ετοιμασίας της κλωστής και του πανιού πήραν μεταφυσικές προεκτάσεις και συνδέθηκαν με διάφορες λαϊκές μαγικο-θρησκευτικές πρακτικές και δοξασίες.

Η μεγαλύτερη άνθηση της ελληνικής υφαντικής συμπίπτει με την εποχή της γενικής αναγέννησης του Ελληνισμού και καλύπτει τον 18ο και 19ο αιώνα. Τέχνη ανέκαθεν γυναικεία και οικιακή, η υφαντική εξελίσσεται κατά την εποχή αυτή και σε οργανωμένη ανδρική βιοτεχνία, που δεν περιορίζεται μόνο στην εξυπηρέτηση των σπιτικών αναγκών αλλά ανταποκρίνεται και σε πλατιές εμπορευματικές και εξαγωγικές απαιτήσεις.

Τα υφαντά αυτά κατασκευάζονται στα εργαστήρια -όπου εργάζονται κυρίως άντρες- κάτω από την καθοδήγηση συντεχνιών. Οι συντεχνίες συντονίζουν και οργανώνουν την παραγωγή μιας ολόκληρης περιοχής και είναι υπεύθυνες για τη διάθεση της εγχώριας παραγωγής στο εξωτερικό.

Στη Θράκη η περίφημη συντεχνία των αμπατζήδων της Φιλιππούπολης διοχέτευε στο εξωτερικό εμπόριο όλη την εγχώρια παραγωγή του αμπά (χοντρό μάλλινο ύφασμα) Από τις αρχές του 19ου αιώνα, οι μεγαλέμποροι των υφαντών ιδρύουν εμπορικές εταιρείες με αντιπροσώπους σε πολλά μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στη Βιέννη, τη Βενετία, την Τεργέστη, και σε άλλα κέντρα του διεθνούς εμπορίου της εποχής.

Συμφωνητικά και έγγραφες παραγγελίες του μακρινού αυτού καιρού δείχνουν την έκταση της εργαστηριακής υφαντικής παραγωγής στην Ελλάδα του 18ου και 19ου αιώνα.

Σε ολόκληρη σχεδόν τη χώρα, από τη Θεσσαλία, την Ήπειρο, τη Μακεδονία και τη Θράκη και από τα Επτάνησα ως τα νησιά του Αιγαίου (Κύπρο, Χίο, Μυτιλήνη) και την Κρήτη, κατασκευάζονταν υφαντά με όλα τα υλικά (μάλλινα, λινά, βαμβακερά, μεταξωτά, ακόμη και χρυσοΰφαντα) που γίνονταν ανάρπαστα όχι μόνο στα αστικά κέντρα της Ελλάδας αλλά και στις αγορές της Δύσης και της Ανατολής.

Τα έργα της υφαντικής διακρίνονταν κυρίως για τους χρωματικούς συνδυασμούς τους και τον πλούτο των διακοσμητικών θεμάτων. Τα χρώματα, βαμμένα με φυτικές χρωστικές ουσίες (ρίζες, φύλλα, καρποί φυτών κ.ά.) έδιναν στα ελληνικά υφαντά αρμονικές συνθέσεις. Απαραίτητο εξάρτημα για την ύφανση των κάθε λογής υφαντών, που δεν έλειπε από κανένα σπίτι, ήταν ο ξύλινος αργαλειός.

Στον ελλαδικό χώρο οι ξύλινοι αργαλειοί, διακρινόταν σε τρεις τύπους : τον όρθιο, τον πλαγιαστό και τον αργαλειό του λάκκου. Από άποψη τεχνικής, τα πιο διαδομένα υφαντά ήταν τα κιλίμια, οι φλοκάτες, τα σκουλάτα, τα δίμιτα κ.ά.

Οι τεχνικές και οι αισθητικές παραλλαγές που απαντούν στα διάκοσμα υφαντά της γυναικείας χειροτεχνίας στην Ελλάδα είναι πολλές. Κάθε περιοχή ακολουθώντας την ιδιαίτερη καλλιτεχνική της αντίληψη, δημιουργεί τη δική της ξεχωριστή παράδοση.

Ωστόσο, το τοπικό χρώμα συχνά νοθεύεται ή και πλουτίζεται με στοιχεία που μεταφέρουν οι επιγαμίες, οι μετακινήσεις, οι εμπορικές συναλλαγές αλλά και οι ξένες επιρροές, ανατολικές και δυτικές, που αφομοιωμένες και αναπλασμένες χαρακτηρίζουν την ελληνική λαϊκή τέχνη στο σύνολό της.

Τα κίνητρα της διάκοσμης οικιακής υφαντικής είναι κυρίως η κατασκευή της φορεσιάς και ο πρακτικός και διακοσμητικός εξοπλισμός του σπιτιού.

Έτσι τα έργα της επηρεάζονται άμεσα από τις ενδυματολογικές ποικιλίες, την κοινωνική οργάνωση, το κλίμα και τη διαμόρφωση των εσωτερικών χώρων της λαϊκής αρχιτεκτονικής του κάθε τόπου. Από τα περισσότερα και πιο εντυπωσιακά έργα της νεοελληνικής υφαντικής, απόλυτα δεμένα -όπως τα έργα της κεντητικής- με την εσωτερική διαμόρφωση του βορειοελλαδίτικου ή του αιγαιοπελαγίτικου σπιτιού, είναι τα πολύμορφα και πολυώνυμα χράμια, καρπέτες, τζακόπανα, μπάντες για τον τοίχο, βελέντζες κ.ά. που στολίζουν τους εσωτερικούς χώρους.

Από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα υφαντών με ενυφασμένο γεωμετρικό διάκοσμο είναι οι καρπέτες της Λευκάδας, πολύχρωμες, με ζωηρούς χρωματισμούς. Αντίθεση στην ευφρόσυνη πολυχρωμία της λευκαδίτικης υφαντικής αποτελούν τα αυστηρότερα, με μαύρο συνήθως βάθος και μικρά στυλιζαρισμένα φυτικά και ζωικά μοτίβα στα υφαντά του Μετσόβου.

Οι Σαρακατσάνοι -νομάδες κτηνοτρόφοι- διαμορφώνουν μια ξεχωριστή υφαντική παράδοση. Τα Σαρακατσάνικα υφαντά, χαρακτηρίζονται από το μαύρο χρώμα του βάθους, διακοσμημένο με λευκά ή πολύχρωμα (συνήθως, κόκκινα, πράσινα, και γαλάζια) διακοσμητικά μοτίβα. Ανάμεσα σ αυτά κυριαρχούν το μοτίβο του σταυρού, του δικέφαλου αετού κ.ά.

Οι λεπτοϋφασμένες, βαμβακερές ή μεταξωτές, στυλομαντήλες της Καρπάθου, εκφράζουν άμεσα τη σχέση ανάμεσα στην υφαντική και την αρχιτεκτονική.

Μακρόστενο υφαντό, η στυλομαντήλα, χρησιμοποιείται για να στολίσει τον κεντρικό στύλο του καρπάθικου σπιτιού. Η δομική θέση του στύλου και οι λατρευτικές τελετουργικές προσφορές που του αποδίδονται κάθε πρώτη του χρόνου και οι οποίες ταυτίζουν τον στύλο με την πατριαρχική ιεραρχία, αποδίδοντας του ταυτόχρονα συμβολισμούς γονιμικής λατρείας, τονίζουν την σπουδαιότητα των πολύχρωμων αυτών υφαντών της Καρπάθου.

Τα ωραιότερα ωστόσο δείγματα της νεοελληνικής υφαντικής είναι οι κόκκινες πατανίες της Κρήτης, με την τοιχογραφική αντίληψη της ενυφασμένης διακόσμησης στις στενές πλευρές τους.

Τρίφυλλα κλινοσκεπάσματα οι κρητικές πατανίες στόλιζαν επιδεικτικά, την ημέρα του γάμου, τους τοίχους του σπιτιού της νύφης. Τα ωραιότερα δείγματα της υφαντικής αυτής προέρχονται από τα χωριά Κισσάμου της Δυτικής Κρήτης.

Μη φεύγεις με το χρόνο που φεύγει