ΣΕΛΙΔΕΣ
▼
Τετάρτη 30 Απριλίου 2014
Παρασκευή 25 Απριλίου 2014
Ο τσάμικος χορός είναι γιά τούς λεβέντες.
Ο τσάμικος χορός
Αν το ευαγγέλιο είναι η βίβλος του Θεού, το δημοτικό τραγούδι και χορός είναι η βίβλος του λαού, και ιδιαίτερα της Ρούμελης. Ο Τσάμικος χορός, πατρίδα και μητρόπολή του έχει τη Ρούμελη. Το δημοτικό τραγούδι, το κλέφτικο τραγούδι και οι δημοτικοί χοροί θέρμαιναν την ψυχή του λαού, του Ρωμιού και του Ρουμελιώτη, και ήταν όχι μόνο χαρά του αλλά και εφαλτήριο της λευτεριάς. Με τα τραγούδια της λεβεντιάς και παλληκαριάς και τους χορούς τούς αρρενωπούς, τους Τσάμικους χορούς, διαπλάστηκε η αγνότητα της ρουμελιώτικης ψυχής, "Ενας λεβέντης χόρευε σε μαρμαρένια αλώνια". Το μεγαλύτερο δώρο που έκαμε ο Δημιουργός στη Ρούμελη είναι ο ψυχικός της κόσμος και η λεβεντιά που αποτυπώνεται με παντοίους τρόπους, αλλά και με τον Τσάμικο χορό. Είναι ο κατ' εξοχήν ανδρικός και γυναικείος χορός στη Ρούμελη, ο πατριάρχης των χορών.
Κατά μία δοξασία είναι χορός της ελληνικής Τσαμουργιάς. Οπως πολλά τραγούδια και χοροί δεν μένουν στάσιμα, έφθασε στη Ρούμελη κι εκεί καλλιεργήθηκε και τελειοποιήθηκε. Δεν είναι όμως έτσι κατά την ταπεινή μου γνώμη, γιατί ο ηπειρωτικός χορός και κατ' επέκταση ο βορειοηπειρώτικος χορός είναι μεν αργός, δεν είναι όμως όπως ο Τσάμικος χορός της Ρούμελης. Διαφέρουν τα ηπειρώτικα και βορειοηπειρώτικα τραγούδια από τα ρουμελιώτικα, όπως και οι χοροί. Ακόμα και το μωραϊτικο Τσάμικο διαφέρει από το ρουμελιώτικο, που είναι πολύ αργό. Το μωραϊτικο είναι πιο γρήγορο και πηδηχτό από το ρουμελιώτικο, που είναι ο αρχιερέας των χορών.
Ο χορός λέγεται ατόφια και ξεκάθαρα Τσάμικος και είναι από το τσάμης. Στη Ρούμελη κυκλοφορεί ευρέως η λέξη τσάμης, τα δε παιδιά του τσάμη αποκαλούνται τσαμόπουλα. Τσάμη λέγοντας στη Ρούμελη νοούμε τον λεβέντη με το λεβέντικο παράστημα, τον άψογο σε εμφάνιση και συμπεριφορά, τον τέλειο άντρα που χαίρεσαι να τον βλέπεις και να τον καμαρώνεις. Η λεβεντογέννα Ρούμελη τέτοιους γεννάει και εκτρέφει, τους λέμε τσάμηδες και καπεταναίους και τα παιδιά τους τσαμόπουλα και καπετανόπουλα για έμφαση.
Αυτούς τους τσάμηδες τους λεβέντες και τα τσαμόπουλα ο λαός μας τά 'καμε τραγούδι και το τραγούδι αυτό είναι ρουμελιώτκο και το τραγουδούν οι Ρουμελιώτες από τα κατάβαθα της ψυχής τους, το τραγουδούν και σαν καθιστικό τραγούδι, αλλά κυρίως σαν χοροτράγουδο γλυκόηχο και το χορεύουν διαλεχτοί χορευταράδες γιατί θέλει χορό στο τσακ όπως λέμε στη Ρούμελη, που σημαίνει στην τελειότητα, στην πέννα που λέμε.
Το τραγούδι αυτό χορεύεται στης νύφης το σπίτι από το συμπεθερικό που πηγαίνει με καβαλλαρία τους συμπεθέρους να πάρουν τη νύφη από κάποιο γειτονικό χωριό ή και από κάποια γειτονιά του ίδιου χωριού. Αλλά απαραίτητα τραγουδιέται το τραγούδι αυτό όταν ξεκινούν οι συμπεθέροι από το σπίτι του γαμπρού να παν να πάρουν τη νύφη. Θα ακουστεί απαραίτητα και πάλι σαν φθάσουν στο σπίτι της νύφης και θα χορευτεί. Είναι μια προειδοποίηση για το σκοπό που πήγαν στο σπίτι της νύφης, κάτι παρόμοιο με το τραγούδι του αποχωρισμού της νύφης: "Μια Παρασκευή κι ένα Σαββάτο βράδυ, μάνα μ' έδιωχνε...".
Και να ποιο είναι το τραγούδι για τα τσιαμόπουλα και τα καπετανόπουλα:
Κίνησαν τα τσαμόπουλα και τα καπετανόπουλα
και παν στην πέρα γειτονιά πούν' τα κορίτσια τα καλά.
Κι έπιασε μια ψιλή βροχή και μια μεγάλη ταραχή
μουσκέψαν τα τσαμόπουλα και τα καπετανόπουλα...".
Ο Τσάμικος χορός είναι ρουμελιώτικος χορός, χορεύεται με μεγαλοπρέπεια στη Ρούμελη, κατά κανόνα ως πρωτοχορός κι ύστερα θα ακολουθήσει άλλος χορός, Συρτός, Καλαματιανός, Συρτοκαλαματιανός, Περάτης, ή όποιος άλλος χορός. Γνώρισμα του Τσάμικου χορού είναι ο αργός ρυθμός, η τέχνη και η λεβεντιά του χορευτή που το χορεύει, και κατά κανόνα τον χορεύουν λεβέντες και τεχνίτες του χορού.
Ο Τσάμικος χορός χορεύεται σε όλα τα διαμερίσματα της χώρας, σποραδικά όμως και όχι κατά κανόνα όπως στη Ρούμελη, όπου υπήρχε και παραδειγματική τάξη στο χορό. Πρώτα άνοιγαν το χορό οι παπάδες του χωριού και όσοι έρχονταν από άλλα χωριά, ακολουθούσαν οι γεροντότεροι, έποντο οι ξένοι, ενώ όλοι οι άλλοι άντρες και γυναίκες ακολουθούσαν. Κανείς δεν διενοείτο να παραβιάσει την αράδα, τη σειρά. Τα τραγούδια που θα χόρευαν ήταν γνωστά και στερεότυπα: ένα Τσάμικο και ένα Συρτό ή Καλαματιανό. Ολοι τότε ήξεραν χορό στο χωριό και χόρευαν όλους τους χορούς.
Εδώ σ' αυτόν τον περιβόητο Τσάμικο χορό συμβαίνει να περιπλέκεται στη λέξη τσάμης και τσαμόπουλα, όπως είδαμε παραπάνω, και το όνομα "Τσαμ Καλόγηρος". Το όνομα του κλεφταρματολού Τσαμ Καλόγηρου ήταν Χρήστος και το επώνυμο Καλόγηρος, δεν πρόκειται περί μοναχού, καλόγηρου. Η καταγωγή του ήταν από το χωριό Βελλιανοί της περιοχής Παραμυθιάς. Η περιοχή λεγόταν Τσαμουργιά, καθαρώς ελληνική. Ο Τσαμ Καλόγηρος αγωνίστηκε υπό τον Γ. Αντρούτσο στα Ορλοφικά το 1770 και ύστερα σχημάτισε δικό του νταϊφά με βάση τα Βαρδούσια, τη Γκιώνα και τα ρουμελιώτικα βουνά. Στη μάχη της Ζελίστας (Κράβαρα) τραυματίστηκε. Υπάρχει και τοποθεσία "Τα ταμπούρια του Τσαμ Καλόγηρου". Ο Τσαμ Καλόγηρος ήταν τρομερός τουρκομάχος και αλβανομάχος, καταπολέμησε και τους δυό αυτούς λαούς που επεβουλεύοντο τη χώρα μας.
Στη Ρούμελη θα βρεις τον Τσάμικο χορό ατόφιο και τελειοποιημένο, χωρίς καμιά παρεκτροπή. Θέλει τεχνίτη χορευτή, ρυθμό και βηματισμό στο μέτρο του χορού, ακόμα και στα τσιλιμάκια, τις φιγούρες, κι αυτά γίνονται με ρυθμό και μέτρο και δείχνουν τη λεβεντιά του άντρα χορευτή που πατάει και τρέμει η γη, τη λυγεράδα, τη σεμνότητα και την ευπρέπεια της γυναίκας όταν πρωτοχορεύτρια είναι γυναίκα.
Τον Τσάμικο χορό, είτε άντρας είτε γυναίκα τον χορεύει, τον διακρίνει μια ψυχική ευαισθησία, ένα απόσταγμα του παλμού της καρδιάς και γι' αυτό δεν σηκώνει ούτε παραποίηση ή παραμόρφωση καμία, είναι περίτεχνος χορός και έχει δικό του κώδικα. Ο χορευτής αργοπατάει ρυθμικά, το κάθε βήμα του είναι τόσο ρυθμισμένο χρονικά σαν να πέφτουν σταγόνες νερού στην κλεψύδρα.
Ο χορός είναι έκφραση των ψυχικών συναισθημάτων και τόσο αγάπησε ο λαός μας το χορό, αφού και θεά του χορού είχαμε, την Τερψιχόρη, θυγατέρα του Δία και της Μνημοσύνης. Μη λησμονούμε ακόμα ότι οι χοροί στα πανηγύρια γινόταν σε ανοιχτούς χώρους, στην πλατεία, όπου οι χορευτές τελούσαν υπό την αυστηρή κρίση των θεατών και ιδιαίτερα των γεροντοτέρων. Μη λησμονούμε ότι οι πολλοί χορευτές ήταν νέοι και απέβλεπαν σε γάμο, τούτο είναι πασίγνωστο, αφού και τραγούδι έγινε ο πόθος και η επιδίωξη αυτή: "Θα βγώ στη ρούγα για γαμπρός, στη γειτονιά για νύφη".
Στη Ρούμελη αυτοί οι λεβέντες, οι τσάμηδες και τα τσαμόπουλα, με την κορμοστασιά τους και τη λεβεντιά τους κατείχαν μια σπουδαία θέση, ήταν το καμάρι της Ρούμελης, τους καμαρώναμε όπως καμαρώνουμε και τους τσολιάδες σήμερα ακόμη στον Τσάμικο χορό.
Ξηροτύρης, Ζάχος: "Ο τσάμικος χορός", Παράδοση και Τέχνη 052, σελ. 11-12, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Ιούλιος-Αύγουστος 2000.
Ζάχος Ξηροτύρης
Τρίτη 22 Απριλίου 2014
Σάββατο 19 Απριλίου 2014
Παρασκευή 18 Απριλίου 2014
Μεγάλη Παρασκευή: Μέρα πένθους, συγχώρεσης και «χαρμόσυνης λύπης»
Το πένθος χαρακτηρίζει την Μεγάλη Παρασκευή μετά και από τον θανάτου του Ιησού. Παρόλο που στο μυαλό των περισσότερων είναι μία μέρα που κυριαρχεί η λύπη, κάτι τέτοιο δεν υφίσταται τελείως καθώς το βράδυ έρχονται οι πρώτες αναφορές για την Ανάσταση.
Τα ξημερώματα της Μεγάλης Παρασκευής στολίζεται ο επιτάφιος σε όλες τις εκκλησίες της χώρας. Έπειτα γίνεται η λειτουργία των Μεγάλων Ωρών, η περιφορά του επιταφίου και όλα τελειώνουν με τον Ορθρό του Μεγάλου Σαββάτου.
Λειτουργία των Μεγάλων Ωρών – Αποκαθήλωση
Αρχικά ψάλλονται οι Μεγάλες Ώρες, που περιέχουν τροπάρια, ευχές, Ευαγγέλια, αναφορές σε Αποστόλους, και ψαλμούς.
Σε συνέχεια του Ορθρού της Μεγάλης Πέμπτης, αναφέρονται τα γεγονότα λίγο πριν την Σταύρωση με περισσότερες λεπτομέρειες και η λειτουργία ξεκινάει με τον Ιησού που πήγε στον Πόντιο Πιλάτο μόλις ξημέρωσε.
Παρόλο που η καταδίκη ήταν προαποφασισμένη από τους Αρχιερείς, έπρεπε να υπάρξει και η νόμιμη έγκριση της από τον Πιλάτο. Ενώ ο Ιησούς ήταν στο Πραιτόριο, ο όχλος που είχε μαζευτεί από κάτω ζητούσε επίμονα τον θάνατο του. Ο Πόντιος Πιλάτος παρόλο που προσπάθησε να τον σώσει θέτοντας το ερώτημα: «Βαραβάν ή Χριστόν» δεν τα κατάφερε. Τότε θέλησε να απαλλαχτεί λέγοντας: «Νίπτω τας χείρας μου» και τέλος αποφασίστηκε η καταδίκη με τον Πιλάτο να παραδίδει τον Χριστό: «ίνα σταυρωθή» (Λουκ.19,16).
Τότε ο Ιησούς φορτωμένος με τον σταυρό, πέρασε από τους δρόμους της Ιερουσαλήμ για διαπόμπευση, οδηγούμενος στον λόφο του Γολγοθά όπου και θα τον σταύρωναν. Κουρασμένος από τα βασανιστήρια, δεν άντεξε και έπεσε στο δρόμο. Οι στρατιώτες ανέθεσαν στον Συμεών τον Κυρηναίο που περνούσε από το σημείο να τον βοηθήσει.
Φθάνοντας σταυρώθηκε από τους στρατιώτες και στη συνέχεια το ίδιο συνέβη και με δύο ληστές που τοποθετήθηκαν δίπλα του. Ο ένας εκ των δύο μετανοεί επάνω στον σταυρό και πήγε στον παράδεισο (Λουκ.23,40) – Σύμφωνα με την χριστιανική θρησκεία, ο ληστής ήταν ο πρώτος άνθρωπος που πέρασε από τις πύλες του παραδείσου.
Ενώ ο Ιησούς ήταν επάνω στον σταυρό ζήτησε από τον πατέρα του να τον συγχωρήσει διότι «ουκ οίδασι τι ποιούσι» (Λουκ.23,34). Τελικά «ην δεν ωσεί ώρα έκτη» (Λουκ.23,44) και ο Ιησούς «κράξας φωνή μεγάλη αφήκε το πνεύμα» (Ματθ.27,50).
Τα ευαγγέλια αναφέρουν ότι αμέσως συνέβησαν θαυμαστά φαινόμενα: «σκότος εγένετο εφ’ όλην την γην έως ώρας ενάτης, του ηλίου εκλείποντος» (Λουκ.23,44), «το καταπέτασμα του ναού εσχίσθη εις δύο από άνωθεν έως κάτω, και η γη εσείσθη και αι πέτραιεσχίσθησαν, και τα μνημεία ανεώχθησαν και πολλά σώματα των κεκοιμημένων αγίων ηγέρθη, και εξήλθον εις την αγίανπόλιν και ενεφανίσθησαν πολλοίς» (Ματθ.27,51-52).
Αντικρίζοντας τα όλα αυτά ο επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος «εκατόνταρχος και οι μετ’ αυτού τηρτούντες τον Ιησούν, ιδόντες τον σεισμόν και τα γινόμενα εφοβήθησαν σφόδρα λέγοντες΄ αληθώς Θεού υιός ην ούτος» (Ματθ.27,54). Το ίδιο «και πάντες οι συμπαραγενόμενοι όχλοι επί την θεωρίανταύτην, θεωρούντες τα γενόμενα, τύπτοντες εαυτών τα στήθη υπέστρεφον» (Λουκ.23,48).
Η λειτουργία των Μεγάλων Ωρών τελειώνει λίγο πριν τις 11 το πρωί και καθ’ όλη την διάρκεια της, πολλές γυναίκες σε μέρη της Ελλάδας μοιρολογούν και κλαίνε ενώ όσοι πάνε στην Εκκλησία προσκυνούνε τον Σταυρό.
Στη συνέχεια ψάλλετε ο Εσπερινός της Μεγάλης Παρασκευής και γίνεται η Αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου. Ακολούθως, τοποθετείται στον επιτάφιο ένα ύφασμα, πάνω στο οποίο έχει κεντηθεί ή ζωγραφιστεί ο Ιησούς νεκρός.
Ο Ορθρός του Μεγάλου Σαββάτου: Ότε κατήλθες προς τον θάνατον
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής ψάλλετε ο Όρθρος του Μεγάλου Σαββάτου
και η υμνολογία είναι σχετική με την ταφή του Ιησού από τον κρυφό του
μαθητή, τον Ιωσήφ και τον Νικόδημο, όπως επίσης και στην κάθοδο της
ψυχής του στον Άδη.Τα ευαγγέλια που διαβάζονται εξιστορούν ότι ο Ιησούς δεν μπορούσε να ταφεί επειδή ήταν Σάββατο και απαγορεύονταν οι κηδείες. Έτσι, ο Ιωσήφ ζήτησε άδεια από τον Πόντιο Πιλάτο για να πάρει το σώμα του και να το ενταφιάσει. Τελικά η άδεια του δόθηκε και ο ίδιος τύλιξε το σώμα του Ιησού με ένα σεντόνι και στη συνέχεια περιφέρθηκε στους δρόμους-γι αυτό γίνεται η περιφορά του Επιταφίου την Μεγάλη Παρασκευή.
Τα σχετικά τροπάρια που ακούγονται στην εκκλησία είναι: «Ο ευσχήμων Ιωσήφ…» και «Ότε κατήλθες προς τον θάνατον…».
Ο ευσχήμων Ιωσήφ
Ο ευσχήμων Ιωσήφ
από του ξύλου καθελών
το άχραντόν σου σώμα,
σινδώνι καθαρά
ειλήσας και αρώμασιν,
εν μνήματι καινώ
κηδεύσας απέθετο.
Ότε κατήλθες προς τον θάνατον
Ότε κατήλθες προς τον θάνατον,
η ζωή η αθάνατος,
τότε τον άδην ενέκρωσας
τη αστραπή της Θεότητας•
ότε δε και τους τεθνεώτας
εκ των καταχθονίων ανέστησας,
πάσαι αι δυνάμεις
των επουρανίων εκραύγαζον•
Ζωοδότα Χριστέ
ο Θεός ημών, δόξα σοι.
Κατά την διάρκεια του Όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής ακούγονται κάποια
από τα πιο γνωστά και αγαπητά Εγκώμια-μικρά τροπάρια- αγνώστου ποιητή:
«Η ζωή εν τάφω κατετέθης…», «Άξιον εστί…», «Αι γένεαι πάσαι…» και «Ω
γλυκύ μου έαρ…».
Η ζωή εν τάφω κατετέθης, Χριστέ,
και αγγέλων στρατιαί εξεπλήττοντο,
συγκατάβασιν δοξάζουσαι την σην.
Άξιον εστί μεγαλύνειν σε των πάντων κτίστην•
τοις σοις γαρ παθήμασιν έχομεν
την απάθειαν, ρυσθέντες της φθοράς.
Αι γένεαι πάσαι
ύμνον τη ταφή σου
προσφέρουσι, Χριστέ μου.
Ω γλυκύ μου έαρ,
γλυκύτατον μου τέκνον,
που έδυ σου το κάλλος;
Έπειτα γίνεται η περιφορά του επιταφίου στους δρόμους και μετά την
επάνοδο του διαβάζεται στη εκκλησία περικοπή από το Ευαγγέλιο του
Ματθαίου.Οι Αρχιερείς και οι Φαρισαίοι διαμαρτυρήθηκαν στον Πόντιο Πιλάτο μετά από την άδεια που έδωσε για να ενταφιαστεί ο Χριστός και του ζητούν να σφραγιστεί ο τάφος επειδή φοβούνται μήπως οι μαθητές κλέψουν το σώμα και πουν ψέματα πως ο Ιησούς αναστήθηκε:
«κέλευσονασφαλισθήναι τον τάφονεως τρίτης ημέρας, μήποτε ελθόντες οι μαθηταί αυτού νυκτός κλέψωσιν αυτόν και είπωσι τω λαώ, ηγέρθη από των νεκρών΄ και έσται η εσχάτη πκλάνηχείρων της πρώτης» (Ματθ.27,64).
πηγή
Τετάρτη 16 Απριλίου 2014
Έθιμα και παραδόσεις του Πάσχα
Μεγάλη έβδομάς
Μεγάλη Δευτέρα
1) Άγερμοί παιδιών πρός περισυλλογήν ωών.—Τί κρατούν (ράβδον μέ σταυρόν, έστεμμένην μέ μύρτα καί μεταξωτάς κλωστάς).—Πρόσδεσις ρακών είς τάς θύρας πρός αποτροπήν εντόμων.—Τί γίνονται τά συλλεγόμενα ώά.
Μεγάλη Τετάρτη
1) Έν τή εκκλησία τελετή του νιπτήρος.
2) Παρασκευή νέας ζύμης έν τη εκκλησία καί διανομή είς τάς οίκογενείας δι' όλον τό έτος.
3) Όνειρομαντεία διά περιζώσεως ζώνης άνδρός.
Μεγάλη Πέμπτη
1) Όνομα: Κόκκινη Πέφτη καί εί τι άλλο.
2) Βαφή καί ζωγράφισμα ωών καί τά σχετικά (σταύρωμα τών παιδιών, άπόθεσις είς είκονοστάσιον, χρήσις κατά τής χαλάζης ή πρός άλους σκοπούς, δοξασίαι περί αυτών καί παραδόσεις διά τήν προέλευσιν τοΰ έθίμου).
3) Άπλωμα ερυθρών υφασμάτων από τών οικιών.
4) Παρασκευή κουλλουριών διά τό Πάσχα καί τά κατ’ αύτά (όνομα, σχήμα κτλ.).
5) Περιφορά τών εικόνων εν επιδημία καί τοποθέτησις υψώματος έντός οπών δένδρων.
6) Παρασκευή πολύχρωμων νημάτων, πρός έξάρτησιν κωδώνων από τών ώτων τών ζώων πρός αποτροπήν ασθενειών.
7) Δεισιδαίμονες συνήθειαι κατά τήν άνάγνωσιν τών δώδεκα ευαγγελίων (κόμβοι πρός διαφόρους σκοπούς).
8) Απαγορεύσεις (δέν πλένουν, δέν σκουπίζουν κτλ.).
Μεγάλη Παραακευή
1) Παρασκευή τσουρεκιών διά τό Πάσχα’ ονόματα καί οχήματα αυτών (αυγοΰλα, κοφίνια, δοξάρια, παρμάκια, πούλοι, αύγοκουλλουραι κτλ.).
2) Επιτάφιος: Στολισμός δι’ άνθέων θεραπευτική ή άλλη αύτών χρήσις.—Δίοδος ΰπ’ αυτόν.—Περιαγωγή καί τά κατ’ αυτήν (τοποθέιησις πρό τών οικιών θυμιατηριού, λαμπάδων, πινακίων περιεχόντων χλόην κριθής κτλ.).
3) Θρήνος τής Μεγάλης Παρασκευής: Που καί πώς ψάλλεται.—Τό κείμενον.
4) Τό ξύλον τοΰ σταυροΰ καί αί περί αυτό παραδόσεις.
Μέγα Σάββατον
1) ’Ανάστα ό Θεός: Κρότοι έν τή εκκλησία. — Θραΰσις αγγείων είς τά οδούς.
2) Χρήσις τών υπό του Ιερέως διασκορπιζόμενων φύλλων δάφνης καί δενδρολιβάνου πρός αποτροπήν ασθενειών' παραδόσεις περί αυτών.
3) Σφαγή αμνών: Σταυροί διά τοΰ αίματος αύτών εις τάς θύρας καί έπί τών παρειών τών παιδίων.
Κυριακή τοΰ Πάοχα.
1) Όνομα: Λαμπρή, Καλός λόγος, Λαμπροφόρα κτλ.
2) Άρατε πύλας: Παράστασις νίκης τοΰ Χριστού κατά τοΰ διαβόλου.
3) Χριστός άνέστη: Πυροβολισμοί.—’Ασπασμοί παρισταμένων.—Βρώσις φών (ξεβούλιομα στόματος).—Εύλόγησις καί διανομή γιαουρτιοΰ υπό ποιμένων.
4) Λαμπάς τοΰ Πάσχα: Κομίζεται άνημμένη είς τήν οικίαν.—Χρήσις αυτής (καψάλισμα τριχώματος ζώων, απειλή άκαρπων δένδρων, εντόμων, χρήσις κατά τούς εξορκισμούς ασθενειών κτλ.).
5) Γεΰμα νυκτερινόν: Ειδικοί άρτοι καί φαγητά (μαγειρίτσα, τσουρέκι τοΰ Πάσχα κτλ.).—Τσούγκρισμα αυγών.—Ή τράπεζα παραμένει έστρωμένη επί τρεις ημέρας.—Χρήσις τών ψιχίων, κελυφών ωών, καί έν γένει τών απορριμμάτων (ρίπτονται είς τούς αγρούς καί τάς αμπέλους, τά κελύφη αποτρόπαια χαλάζης, καλλικαντζάρων κτλ.).
6) Πυραί καί τά κατ’ αύτάς κατά τά περί πυρών ερωτήματα.
7) Καΰσις Ίοΰδα.
8) Αίώραι (κούνιες) καί τά κατ’ αύτάς.—Δοξασίαι περί έπιδράσεως τής αΐωρήσεως έπί τής βλαστήσεως.
9) Μαντεία έκ τής ωμοπλάτης τοΰ σφαζομένου άμνοΰ.
10) Δοξασίαι περί εξόδου τών ψυχών έκ τοΰ Άδου είς τόν επάνω κόσμον διά τό μέχρι τής Πεντηκοστής διάστημα.—Έθιμα σχετικά (δέν απλώνουν ροΰχα τήν νύκτα κτλ.).
11) Δεισιδαίμονες συνήθειαι (πρέπει νά φορέσουν καινουργές ένδυμα, δέν κοιμώνται, δαγκάνουν σίδηρον, δέν αναφέρουν ψύλλους κτλ., οί ποιμένες δέν τρώγουν ωά). Έβδομάς διακαινήσιμος
1) Όνομα: Άσπρο βδόμαδο, Λαμπροήμερα κτλ.
2) Απαγορεύσεις (αργία καθ’ όλην τήν εβδομάδα εκτός τοΰ Σαββάτου, δέν λούονται ούτε βρέχουν μαλλιά καί εί τι άλλο).
Δευτέρα τοΰ Πάσχα
Έξακολούθησις έθίμων Κυριακής, χοροί, αίώραι κτλ.
Τρίτη τοΰ Πάσχα
1) Έξοδος είς τήν εξοχήν καί γεΰμα έν αύτή (όνομα τοΰ γεύματος).
2) ’Αγερμοί τών χωρικών είς τάς πόλεις καί αξίωμα παιδίων.— Όνομα άγερμοΰ (Ρουσάλια;).
Πέμπτη
Δεισιδαιμονίαι (δέν εισέρχονται είς τάς αμπέλους, δέν κλώθουν διά τό χαλάζι κτλ.).
Παρασκευή τής Ζωοδόχου Πηγής
Πανηγύρεις παρά τά αγιάσματα καί τά κατ’ αύτάς.
Πηγή:Σύμμικτα-Ερωτήματα δια την λαικήν λατρείαν-Στίλπων Π. Κυριακίδης
πηγή
Μεγάλη Δευτέρα
1) Άγερμοί παιδιών πρός περισυλλογήν ωών.—Τί κρατούν (ράβδον μέ σταυρόν, έστεμμένην μέ μύρτα καί μεταξωτάς κλωστάς).—Πρόσδεσις ρακών είς τάς θύρας πρός αποτροπήν εντόμων.—Τί γίνονται τά συλλεγόμενα ώά.
Μεγάλη Τετάρτη
1) Έν τή εκκλησία τελετή του νιπτήρος.
2) Παρασκευή νέας ζύμης έν τη εκκλησία καί διανομή είς τάς οίκογενείας δι' όλον τό έτος.
3) Όνειρομαντεία διά περιζώσεως ζώνης άνδρός.
Μεγάλη Πέμπτη
1) Όνομα: Κόκκινη Πέφτη καί εί τι άλλο.
2) Βαφή καί ζωγράφισμα ωών καί τά σχετικά (σταύρωμα τών παιδιών, άπόθεσις είς είκονοστάσιον, χρήσις κατά τής χαλάζης ή πρός άλους σκοπούς, δοξασίαι περί αυτών καί παραδόσεις διά τήν προέλευσιν τοΰ έθίμου).
3) Άπλωμα ερυθρών υφασμάτων από τών οικιών.
4) Παρασκευή κουλλουριών διά τό Πάσχα καί τά κατ’ αύτά (όνομα, σχήμα κτλ.).
5) Περιφορά τών εικόνων εν επιδημία καί τοποθέτησις υψώματος έντός οπών δένδρων.
6) Παρασκευή πολύχρωμων νημάτων, πρός έξάρτησιν κωδώνων από τών ώτων τών ζώων πρός αποτροπήν ασθενειών.
7) Δεισιδαίμονες συνήθειαι κατά τήν άνάγνωσιν τών δώδεκα ευαγγελίων (κόμβοι πρός διαφόρους σκοπούς).
8) Απαγορεύσεις (δέν πλένουν, δέν σκουπίζουν κτλ.).
Μεγάλη Παραακευή
1) Παρασκευή τσουρεκιών διά τό Πάσχα’ ονόματα καί οχήματα αυτών (αυγοΰλα, κοφίνια, δοξάρια, παρμάκια, πούλοι, αύγοκουλλουραι κτλ.).
2) Επιτάφιος: Στολισμός δι’ άνθέων θεραπευτική ή άλλη αύτών χρήσις.—Δίοδος ΰπ’ αυτόν.—Περιαγωγή καί τά κατ’ αυτήν (τοποθέιησις πρό τών οικιών θυμιατηριού, λαμπάδων, πινακίων περιεχόντων χλόην κριθής κτλ.).
3) Θρήνος τής Μεγάλης Παρασκευής: Που καί πώς ψάλλεται.—Τό κείμενον.
4) Τό ξύλον τοΰ σταυροΰ καί αί περί αυτό παραδόσεις.
Μέγα Σάββατον
1) ’Ανάστα ό Θεός: Κρότοι έν τή εκκλησία. — Θραΰσις αγγείων είς τά οδούς.
2) Χρήσις τών υπό του Ιερέως διασκορπιζόμενων φύλλων δάφνης καί δενδρολιβάνου πρός αποτροπήν ασθενειών' παραδόσεις περί αυτών.
3) Σφαγή αμνών: Σταυροί διά τοΰ αίματος αύτών εις τάς θύρας καί έπί τών παρειών τών παιδίων.
Κυριακή τοΰ Πάοχα.
1) Όνομα: Λαμπρή, Καλός λόγος, Λαμπροφόρα κτλ.
2) Άρατε πύλας: Παράστασις νίκης τοΰ Χριστού κατά τοΰ διαβόλου.
3) Χριστός άνέστη: Πυροβολισμοί.—’Ασπασμοί παρισταμένων.—Βρώσις φών (ξεβούλιομα στόματος).—Εύλόγησις καί διανομή γιαουρτιοΰ υπό ποιμένων.
4) Λαμπάς τοΰ Πάσχα: Κομίζεται άνημμένη είς τήν οικίαν.—Χρήσις αυτής (καψάλισμα τριχώματος ζώων, απειλή άκαρπων δένδρων, εντόμων, χρήσις κατά τούς εξορκισμούς ασθενειών κτλ.).
5) Γεΰμα νυκτερινόν: Ειδικοί άρτοι καί φαγητά (μαγειρίτσα, τσουρέκι τοΰ Πάσχα κτλ.).—Τσούγκρισμα αυγών.—Ή τράπεζα παραμένει έστρωμένη επί τρεις ημέρας.—Χρήσις τών ψιχίων, κελυφών ωών, καί έν γένει τών απορριμμάτων (ρίπτονται είς τούς αγρούς καί τάς αμπέλους, τά κελύφη αποτρόπαια χαλάζης, καλλικαντζάρων κτλ.).
6) Πυραί καί τά κατ’ αύτάς κατά τά περί πυρών ερωτήματα.
7) Καΰσις Ίοΰδα.
8) Αίώραι (κούνιες) καί τά κατ’ αύτάς.—Δοξασίαι περί έπιδράσεως τής αΐωρήσεως έπί τής βλαστήσεως.
9) Μαντεία έκ τής ωμοπλάτης τοΰ σφαζομένου άμνοΰ.
10) Δοξασίαι περί εξόδου τών ψυχών έκ τοΰ Άδου είς τόν επάνω κόσμον διά τό μέχρι τής Πεντηκοστής διάστημα.—Έθιμα σχετικά (δέν απλώνουν ροΰχα τήν νύκτα κτλ.).
11) Δεισιδαίμονες συνήθειαι (πρέπει νά φορέσουν καινουργές ένδυμα, δέν κοιμώνται, δαγκάνουν σίδηρον, δέν αναφέρουν ψύλλους κτλ., οί ποιμένες δέν τρώγουν ωά). Έβδομάς διακαινήσιμος
1) Όνομα: Άσπρο βδόμαδο, Λαμπροήμερα κτλ.
2) Απαγορεύσεις (αργία καθ’ όλην τήν εβδομάδα εκτός τοΰ Σαββάτου, δέν λούονται ούτε βρέχουν μαλλιά καί εί τι άλλο).
Δευτέρα τοΰ Πάσχα
Έξακολούθησις έθίμων Κυριακής, χοροί, αίώραι κτλ.
Τρίτη τοΰ Πάσχα
1) Έξοδος είς τήν εξοχήν καί γεΰμα έν αύτή (όνομα τοΰ γεύματος).
2) ’Αγερμοί τών χωρικών είς τάς πόλεις καί αξίωμα παιδίων.— Όνομα άγερμοΰ (Ρουσάλια;).
Πέμπτη
Δεισιδαιμονίαι (δέν εισέρχονται είς τάς αμπέλους, δέν κλώθουν διά τό χαλάζι κτλ.).
Παρασκευή τής Ζωοδόχου Πηγής
Πανηγύρεις παρά τά αγιάσματα καί τά κατ’ αύτάς.
Πηγή:Σύμμικτα-Ερωτήματα δια την λαικήν λατρείαν-Στίλπων Π. Κυριακίδης
πηγή
Δευτέρα 14 Απριλίου 2014
Γιατί περνάμε κάτω από τον επιτάφιο την Μεγάλη Παρασκευή;
Το να περνούν οι πιστοί κάτω από τον Επιτάφιο, είναι μια πολύ καλή και ευσεβής συνήθεια.
Το νόημα, είναι εμφανές.: «Εκφράζω τη βαθύτατη ευλάβειά μου και την πίστη μου στον θυσιασθέντα, παθόντα και ταφέντα Κύριο, και θέτω τον εαυτό μου εν ταπεινώσει κάτω από Αυτόν και κάτω από τη θαυμαστή και θεϊκή επίδραση και ευλογία Του».
Σύμφωνα με τον π. Θεολόγο το ίδιο γίνεται και με το Ι.Πετραχήλι, όπου σκύβω κάτω από αυτό, για να δεχθώ την ευλογία και την ευχή του Ιερέα, είτε στην Εξομολόγηση, είτε στο Ευχέλαιο, είτε σε οποιαδήποτε άλλη Ευχή.
Όπως και όταν εορτάζει κάποιος Άγιος και λιτανεύεται η Ιερά Εικόνα του, ή το σκήνωμά του (πχ Αγ.Γεράσιμος) ή ένα θαυματουργό Εικόνισμα της Παναγίας (πχ στην Τήνο). Βλέπουμε εκατοντάδες ανθρώπων που στρώνονται στο έδαφος, γιά να περάσει από πάνω τους η «χάρη». Συχνά το ίδιο επαναλαμβάνεται και με τα Άγια Δώρα, στη Μ.Είσοδο.
Αλλά, παρόμοια συνήθεια περιγράφεται και στις Πράξεις των Αποστόλων, όπου θαυμαστά σημεία λάμβαναν χώρα, όταν και μόνο η σκιά των Αποστόλων που περνούσε πάνω από ασθενείς, ήταν αρκετή για να τους θεραπεύσει: «Ο σεβασμός δε και η εκτίμησις του λαού προς αυτούς (τους Αποστόλους) δια την θείαν δύναμιν, που ενεργούσε δια μέσου αυτών, ήτο τόσος, ώστε έβγαζαν τους ασθενείς εις τας πλατείας και τους έβαζαν οι μεν πλούσιοι επάνω εις κλίνας, οι δε πτωχοί εις απέριττα κρεββάτια, ώστε, όταν θα ήρχετο και θα επερνούσε ο Πετρος, και η σκια του έστω να πέση επάνω εις κανένα από αυτούς, δια να τον θεραπεύση». (Πράξ. 5,15)
Το μόνο, που απαιτεί προσοχή και δηλώνει ασέβεια και ολιγοπιστία, είναι εκείνο το άγχος να τρέξουμε και να περάσουμε οπωσδήποτε από 3 ή από 7 Επιταφίους.. Πάντα η θρησκοληψία καιροφυλακτεί, για να θολώσει την θεοσέβεια...
To μεγάλο θαύμα με το προζύμι την Μεγάλη Παρασκευή αναλύει ο μοναχός Θωμάς Τσονάκας στο ηχητικό που ακολουθεί:
Το νόημα, είναι εμφανές.: «Εκφράζω τη βαθύτατη ευλάβειά μου και την πίστη μου στον θυσιασθέντα, παθόντα και ταφέντα Κύριο, και θέτω τον εαυτό μου εν ταπεινώσει κάτω από Αυτόν και κάτω από τη θαυμαστή και θεϊκή επίδραση και ευλογία Του».
Σύμφωνα με τον π. Θεολόγο το ίδιο γίνεται και με το Ι.Πετραχήλι, όπου σκύβω κάτω από αυτό, για να δεχθώ την ευλογία και την ευχή του Ιερέα, είτε στην Εξομολόγηση, είτε στο Ευχέλαιο, είτε σε οποιαδήποτε άλλη Ευχή.
Όπως και όταν εορτάζει κάποιος Άγιος και λιτανεύεται η Ιερά Εικόνα του, ή το σκήνωμά του (πχ Αγ.Γεράσιμος) ή ένα θαυματουργό Εικόνισμα της Παναγίας (πχ στην Τήνο). Βλέπουμε εκατοντάδες ανθρώπων που στρώνονται στο έδαφος, γιά να περάσει από πάνω τους η «χάρη». Συχνά το ίδιο επαναλαμβάνεται και με τα Άγια Δώρα, στη Μ.Είσοδο.
Αλλά, παρόμοια συνήθεια περιγράφεται και στις Πράξεις των Αποστόλων, όπου θαυμαστά σημεία λάμβαναν χώρα, όταν και μόνο η σκιά των Αποστόλων που περνούσε πάνω από ασθενείς, ήταν αρκετή για να τους θεραπεύσει: «Ο σεβασμός δε και η εκτίμησις του λαού προς αυτούς (τους Αποστόλους) δια την θείαν δύναμιν, που ενεργούσε δια μέσου αυτών, ήτο τόσος, ώστε έβγαζαν τους ασθενείς εις τας πλατείας και τους έβαζαν οι μεν πλούσιοι επάνω εις κλίνας, οι δε πτωχοί εις απέριττα κρεββάτια, ώστε, όταν θα ήρχετο και θα επερνούσε ο Πετρος, και η σκια του έστω να πέση επάνω εις κανένα από αυτούς, δια να τον θεραπεύση». (Πράξ. 5,15)
Το μόνο, που απαιτεί προσοχή και δηλώνει ασέβεια και ολιγοπιστία, είναι εκείνο το άγχος να τρέξουμε και να περάσουμε οπωσδήποτε από 3 ή από 7 Επιταφίους.. Πάντα η θρησκοληψία καιροφυλακτεί, για να θολώσει την θεοσέβεια...
To μεγάλο θαύμα με το προζύμι την Μεγάλη Παρασκευή αναλύει ο μοναχός Θωμάς Τσονάκας στο ηχητικό που ακολουθεί:
Παρασκευή 11 Απριλίου 2014
Εορτή της Αναστάσεως του Αγίου Λαζάρου
Γιορτάζουμε σήμερα τήν ημέρα της Αναστάσεως του Αγίου Λαζάρου.
Ο Λάζαρος ήταν φίλος του Χριστού και οι αδελφές του Μάρθα και Μαρία τον φιλοξένησαν πολλές φορές (Λουκ.ι΄, 38-40, Ιωαν.ιβ΄, 1-3) στη Βηθανία κοντά στα Ιεροσόλυμα. Λίγες μέρες πρό του πάθους του Κυρίου ασθένησε ο Λάζαρος και οι αδελφές του ενημέρωσαν σχετικά τον Ιησού που τότε ήταν στη Γαλιλαία να τον επισκεφθεί.
Ο Κύριος όμως επίτηδες καθυστέρησε μέχρι που πέθανε ο Λάζαρος, οπότε είπε στους μαθητές του πάμε τώρα να τον ξυπνήσω. Όταν έφθασε στη Βηθανία παρηγόρησε τις αδελφές του Λάζαρου που ήταν πεθαμένος τέσσερις μέρες και ζήτησε να δει το τάφο του.Ο Λάζαρος ήταν φίλος του Χριστού και οι αδελφές του Μάρθα και Μαρία τον φιλοξένησαν πολλές φορές (Λουκ.ι΄, 38-40, Ιωαν.ιβ΄, 1-3) στη Βηθανία κοντά στα Ιεροσόλυμα. Λίγες μέρες πρό του πάθους του Κυρίου ασθένησε ο Λάζαρος και οι αδελφές του ενημέρωσαν σχετικά τον Ιησού που τότε ήταν στη Γαλιλαία να τον επισκεφθεί.
Όταν έφθασε στο μνημείο, δάκρυσε και διέταξε να βγάλουν την ταφόπλακα. Τότε ύψωσε τα μάτια του στον ουρανό, ευχαρίστησε τον Θεό και Πατέρα και με μεγάλη φωνή είπε: Λάζαρε, βγές έξω. Αμέσως βγήκε έξω τυλιγμένος με τα σάβανα ο τετραήμερος νεκρός μπροστά στο πλήθος που παρακολουθούσε και ο Ιησούς ζήτησε να του λύσουν τα σάβανα και να πάει σπίτι του. (Ιωαν. ια΄,44)
Η αρχαία παράδοση λέγει ότι τότε ο Λάζαρος ήταν 30 χρονών και έζησε άλλα 30 χρόνια. Τελείωσε το επίγειο βίο του στην Κύπρο το έτος 63 μ.Χ. και ο τάφος του στην πόλη των Κιτιέων έγραφε: «Λάζαρος ο τετραήμερος και φίλος του Χριστού».
Το έτος 890μ.Χ. μετακομίσθηκε το ιερό λείψανό του στην Κωνσταντινούπολη από τον αυτοκράτορα Λέοντα το σοφό, ο οποίος συνέθεσε τα ιδιόμελα στον εσπερινό του Λαζάρου: Κύριε, Λαζάρου θέλων τάφον ιδείν, κλπ
Χαρακτηριστικό της μετέπειτας ζωής του Λαζάρου λέγει η παράδοση, ήταν ότι δεν γέλασε ποτέ παρά μια φορά μόνο όταν είδε κάποιο να κλέβει μια γλάστρα και είπε την εξής φράση: Το ένα χώμα κλέβει το άλλο.
Η Ανάσταση του Λαζάρου επέτεινε το μίσος των Εβραίων που μόλις την έμαθαν ζήτησαν να σκοτώσουν τον Λάζαρο και το Χριστό.
Αυτή τη μέρα δεν γίνονται μνημόσυνα με κόλλυβα, σε ανάγκη μόνο απλό Τρισάγιο.
Στους εορτάζοντες και στις εορτάζουσες, χρόνια πολλά και ευάρεστα στο Θεό !!!
Απολυτίκιο: Ήχος α’.
Την κοινήν Ανάστασιν προ του σού πάθους πιστούμενος, εκ νεκρών ήγειρας τον Λάζαρον Χριστέ ο Θεός· όθεν και ημείς ως οι παίδες, τα της νίκης σύμβολα φέροντες, σοι τω νικητή του θανάτου βοώμεν· Ωσαννά εν τοις υψίστοις, ευλογημένος ο ερχόμενος, εν ονόματι Κυρίου.
Το Απολυτίκιο ψάλλει ο αρχ. π. Νικόδημος Καβαρνός
Τρίτη 1 Απριλίου 2014
Απρίλης - Πασχαλιά, χελιδόνια, φως, χαρά!
Απρίλης - Πασχαλιά, χελιδόνια, φως, χαρά!
Ήρθ’ ο Απρίλης με χαρά, με τα κόκκινα τ’ αυγά.
Τόν Απρίλιο οι βοσκοί αφήνουν τα χειμαδιά και ανεβαίνουν στα βουνά.
Οι βροχές του θεωρούνται ευεργετικές.
Μερικά παρατσούκλια του είναι: Γρίλλης (=γκρινιάρης), Τιναχτοκοφινίδης (τίναζαν τα κοφίνια, δηλ. τέλειωναν οι προμήθειες), Αηγιωργίτης ή Αηγιωργάτης, Λαμπριάτης και Τριανταφυλλάς.
Στη Σύμη τον Απρίλη ανάβουν φωτιές και πηδώντας λένε: «Έξω ψύλλοι και κοριοί και μεγάλοι ποντικοί» .
Στη Θράκη το πρωταπριλιάτικο νερό της βροχής θεωρείται ευεργετικό για τις «θερμές» (πυρετούς) .
Στη Κύπρο δεν απλώνουν ρούχα την 1η Πέμπτη του Απρίλη («πρωτόπεφτο»), ούτε βγάζουν έξω από το σπίτι εργαλεία, γιατί καταστρέφεται η καλή τύχη του σπιτιού, «αναθεμελιώνεται» .Την ημέρα αυτή δεν κάνει να σκάψει κάποιος, γιατί «σκάφτει το λάκκο του».
«ΑΝΑΠΙΑΣΜΑ». Τη Μ. Τετάρτη, οι νοικοκυρές ανάπιαναν (=ανανέωναν) το προζύμι για το ζύμωμα του ψωμιού όλης της χρονιάς.
«ΛΑΜΠΡΟΚΕΡΙΑ». Σε πολλά χωριά, οι κάτοικοι έχουν έθιμο να πλάθουν μόνοι τους τα λαμπριάτικα κεριά, δηλ. τις λαμπάδες της Λαμπρής, από αγνό κερί. Τη λαμπάδα που ανάβουν το βράδυ της Ανάστασης, τη φέρνουν άσβηστη στο σπίτι τους, «για το καλό» και ανάβουν μ’ αυτήν το καντίλι, σχηματίζουν δε με τη κάπνα της ένα σταυρό στο πάνω μέρος της εξώπορτας του σπιτιού.