Χαῖρε Νύμφη Ἀνύμφευτε
Ο Ακάθιστος ύμνος χαρακτηρίζεται
ως ένα αριστούργημα της βυζαντινής υμνογραφίας, γραμμένο
πάνω στους κανόνες της ομοτονίας, ισοσυλλαβίας και μερικώς της
ομοιοκαταληξίας. Η γλώσσα του ύμνου είναι σοβαρή και ρέουσα,
γεμάτη από κοσμητικά επίθετα και πολλά σχήματα. Έτσι η εξωτερική
του μορφή παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία και ωραιότητα, που
συναγωνίζεται το βαθύ του περιεχόμενο.
Η Ακολουθία του Ακάθιστου Ύμνου
αποτελείται, κατά βάση, από τον Ακάθιστο Ύμνο και τον Κανόνα του
Ακάθιστου Ύμνου, πλαισιωμένα με ψαλμούς, απολυτίκια και ευχές.
Οι 24 «οίκοι» σχηματίζουν
αλφαβητική ακροστιχίδα και έχουν εφύμνιο οι μεν περιττοί «Χαίρε,
Νύμφη, ανύμφευτε», οι δε άρτιοι «Αλληλούια». Από αυτούς οι 12
αναφέρονται στον Κύριο και τελειώνουν με το «Αλληλούια» =
Αινείτε το Θεό. Οι άλλοι 12 οίκοι αναφέρονται στη Θεοτόκο και
τελειώνουν με το «Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε». «Εφύμνιο» λέγεται η
τελευταία φράση του ύμνου που επαναλαμβάνει ο λαός.
Μέσα στους 72 στίχους συναντούμε
144 χαιρετισμούς στη Θεοτόκο: «Χαίρε, της εκκλησίας ο ασάλευτος
Πύργος, Χαίρε, της βασιλείας το απόρθητον τείχος, Χαίρε δι’ ης
εγείρονται τρόπαια, Χαίρε, δι’ ης εχθροί καταπίπτουσι…». Από τη
λέξη ΧΑΙΡΕ ονομάστηκαν και Χαιρετισμοί.
Η ονομασία Ακάθιστος Ύμνος
αποδόθηκε στον Ύμνο οφείλεται στο ότι «ορθοστάδην τότε πας ο
λαός κατά την νύκτα εκείνην τον ύμνον τη του Λόγου Μητρί έμελψαν
και ότι πάσι τοις άλλοις οίκοις καθήσθαι εξ έθους έχοντες, εν
τοις παρούσι της θεομήτορος ορθοί πάντες ακροώμεθα». Αυτά γράφει
το Συναξάριο, και εντοπίζει «την νύκτα εκείνη» το καλοκαίρι του
626.
Επίσης, από την πρώτη στιγμή που
εμφανίστηκε ο ύμνος οι πιστοί σε κάθε ευκαιρία και αφορμή, τον
έψαλαν όρθιοι και απ’ την αρχή συνδέθηκε με την εορτή του
Ευαγγελισμού του οποίου την ακολουθία το εκκλησίασμα
παρακολουθούσε όρθιο.
Χαῖρε, σκηνὴ τοῦ Θεοῦ καὶ Λόγου,
χαῖρε, Ἁγία ἁγίων μείζων.
Χαῖρε, κιβωτὲ χρυσωθεῖσα τῷ Πνεύματι,
χαῖρε, θησαυρὲ τῆς ζωῆς ἀδαπάνητε.
Χαῖρε, τίμιον διάδημα βασιλέων εὐσεβῶν,
χαῖρε, καύχημα σεβάσμιον ἱερέων εὐλαβῶν.
Χαῖρε, τῆς Ἐκκλησίας ὁ ἀσάλευτος πύργος,
χαῖρε, τῆς Βασιλείας τὸ ἀπόρθητον τεῖχος.
Χαῖρε, δι' ἧς ἐγείρονται τρόπαια,
χαῖρε, δι' ἧς ἐχθροὶ καταπίπτουσι.
Χαῖρε, χρωτὸς τοῦ ἐμοῦ θεραπεία,
χαῖρε, ψυχῆς τῆς ἐμῆς σωτηρία.
Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.
χαῖρε, Ἁγία ἁγίων μείζων.
Χαῖρε, κιβωτὲ χρυσωθεῖσα τῷ Πνεύματι,
χαῖρε, θησαυρὲ τῆς ζωῆς ἀδαπάνητε.
Χαῖρε, τίμιον διάδημα βασιλέων εὐσεβῶν,
χαῖρε, καύχημα σεβάσμιον ἱερέων εὐλαβῶν.
Χαῖρε, τῆς Ἐκκλησίας ὁ ἀσάλευτος πύργος,
χαῖρε, τῆς Βασιλείας τὸ ἀπόρθητον τεῖχος.
Χαῖρε, δι' ἧς ἐγείρονται τρόπαια,
χαῖρε, δι' ἧς ἐχθροὶ καταπίπτουσι.
Χαῖρε, χρωτὸς τοῦ ἐμοῦ θεραπεία,
χαῖρε, ψυχῆς τῆς ἐμῆς σωτηρία.
Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.