Ή Λαγάνα. Καλή Σαρακοστή!

 

Λίγα λόγια για την Λαγανά της Καθαράς Δευτέρας:

Η λαγάνα είναι ένας άζυμος άρτος, κάτι που σημαίνει ότι παρασκευάζεται χωρίς προζύμι.

Η πρώτη αναφορά που έχουμε για τις λαγάνες προέρχεται από την Αρχαία Ελλάδα ενώ το όνομα της προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό "λάγανον", μια πλακωτή, δηλαδή, ζύμη που παρασκευαζόταν από αλεύρι και νερό.

Η λαγάνα αναφέρεται, μάλιστα, ως έδεσμα σε πολλά κείμενα της Αρχαιότητας, όπως είναι οι Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη, όπου αναφέρεται η φράση "λαγάνα πέττετται" δηλαδή λαγάνες γίνονται.

Γενικά ο άρτος όπως και η πρώτη σοδειά σε αρκετές γιορτές αφιερώνονταν στους Θεούς στην αρχαία Ελλάδα. Για παράδειγμα, στα Θαργήλια, την ανοιξιάτικη γιορτή της Αθήνας προς τιμήν του Απόλλωνα και της Άρτεμης, φτιάχνονταν τα πρώτα καρβέλια ψωμιού με την πρώτη ανοιξιάτικη σοδειά. Τα Θαργήλια ήταν γιορτή εξαγνισμού και καθαρμών αφού ένας πολίτης δεχόταν- συνήθως- όλα τα αμαρτήματα της πόλης και αφού τον περιέφεραν στην Αθήνα τον πετούσαν στη θάλασσα. Σε περιοχές, όμως, όπως η Κολοφώνα της Μ. Ασσίας τελούνταν κανονικές ανθρωποθυσίες όπου και θυσιάζονταν τα καθάρματα. Οι άνθρωποι που φορτώνονταν όλα τα αμαρτήματα προκειμένου να εξαγνιστεί η υπόλοιπη κοινωνία.

Ένα είδος ψωμιού το οποίο λανθασμένα αναφέρουν κάποιοι μελετητές ως "πρόγονο" της λαγάνας είναι ο άρτος που χρησιμοποιήθηκε από τους Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο, υπό την καθοδήγηση του Μωυσή.

Όπως και να έχουν τα πράγματα, το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε αναλλοίωτο ανά τους αιώνες και ο άζυμος άρτος καταναλώνεται κατά την Καθαρά Δευτέρα, την Πρωτονήστιμη Δευτέρα της Σαρακοστής.

Η ονομασία, δε, της "Καθαράς" προήλθε - σύμφωνα με αρκετούς λαογράφους - από τη συνήθεια που είχαν οι νοικοκυρές το πρωί της ημέρας αυτής, να πλένουν με ζεστό νερό και στάχτη όλα τα μαγειρικά σκεύη, από τα λίπη της αποκριάς πράξη που συμβόλιζε την κάθαρσης.

ΕΔΩ