Προετοιμαστείτε για το χειμώνα μέ κομπόστες , τουρσιά και παστά

Το καλοκαίρι τα φρούτα και τα λαχανικά είναι άφθονα, ο καιρός είναι καλός και όλο και κάποιες μέρες θα ξεκλέψουμε από τη δουλειά μας για να ηρεμήσουμε. Είναι η ιδανική εποχή για να κάνουμε μια προετοιμασία για το χειμώνα, που δεν βρίσκουμε φρέσκα (και στην εποχή τους) όλα αυτά τα φρούτα και τα λαχανικά.


Κάποτε οι νοικοκυρές κάνανε μεγάλες προετοιμασίες για το χειμώνα, κάνανε κομπόστες και τουρσιά και παστά και γεμίζανε τα ντουλάπια και τις αποθήκες τους, ώστε τις δύσκολες μέρες του γκρίζου και μουντού χειμώνα να έχουν εφόδια. Τότε βέβαια δεν υπήρχαν τα θερμοκήπια να βγάζουν ντομάτες τον Γενάρη, ούτε κάναμε εισαγωγές σταφυλιών από την Αργεντινή, ούτε μπορούσαν να πεταχτούν στο σούπερ μάρκετ της γωνίας και να αγοράσουν λίγη σάλτσα ντομάτας. Όλα ήταν στην εποχή τους, οπότε οι νοικοκυρές έπρεπε να πράξουν αναλόγως και να έχουν αποθηκευμένες στα κελάρια τους όλες τις προμήθειες του χειμώνα, μαζί με λάδι και κρασί.

Επειδή οι καιροί είναι δύσκολοι, εμείς προτείνουμε να θυμηθούμε λιγάκι τις νοικοκυρές αυτές και να κάνουμε κι εμείς ορισμένες προετοιμασίες. Οι ετοιμασίες αυτές θα κάνουν καλό και στην τσέπη μας, καθώς όλα τα προιόντα εποχής είναι σε πολύ καλύτερες τιμές, αλλά και στην υγεία την δική μας και της οικογένειάς μας, αφού τα φρούτα και λαχανικά εποχής έχουν λιγότερα φυτοφάρμακα. Μάλιστα είναι πιθανό να βρούμε και βιολογικά φρούτα και λαχανικά σε πιο οικονομικές τιμές. Αν για παράδειγμα φτιάξουμε το δικό μας σπιτικό ντοματοπελτέ, όχι μόνο θα έχουμε διαλέξει εμείς τις ντοματούλες μας και θα ξέρουμε τι έχουμε βάλει μέσα, αλλά θα κάνουμε καλό και στην τσέπη μας!  Το ίδιο φυσικά ισχύει για όλες τις κομπόστες, τουρσιά κλπ που θα φτιάξουμε. Θα αφιερώσουμε μια μέρα για το κάθε πράγμα στην κουζίνα μας, αλλά μετά θα έχουμε εφόδια για όλο το χειμώνα! Και αν είστε από τις τυχερές που έχετε δικό σας μποστάνι ή δικά σας δεντράκια, ακόμα καλύτερα! Θα τρώτε από την παραγωγή σας όλο το χειμώνα!

Για να δούμε όμως τι μπορούμε να κάνουμε. Θα ξεκινήσουμε από τις ντοματούλες. Μπορείτε να κάνετε σάλτσα ντομάτας, πελτέ, κέτσαπ ή να τις κάνετε λιαστές:

Ντοματοπελτές Πελτέ τομάτας Σπιτική σάλτσα σε βάζα Πεντανόστιμη κέτσαπ Σπιτικές αποξηραμένες ντομάτες Λιαστές ντομάτες

Στην εποχή τους τώρα όμως είναι και οι πιπεριές. Μπορούμε να τις διατηρήσουμε σε λάδι, σε ξύδι ή να τις κάνουμε τουρσί σκέτες ή γεμιστές. Τέλειος μεζές όπως και να έχει...

Πιπεριές διατηρημένες σε ξύδι Πιπεριές διατηρημένες σε λάδι Πιπεριές κέρατο τουρσί Πιπεριές τουρσί Πιπεριές με τόνο, διατηρημένες σε βάζα Τσούσκες οι Ποντιακές Γλυκιά σάλτσα τουρσί με πιπεριές

Τουρσί βεβαίως μπορούμε να κάνουμε πολλά λαχανικά εποχής:

Αλλιώτικο τουρσί μελιτζάνας της γιαγιάς Ερμιόνης Μελιτζανάκι τουρσί Αγγουράκια τουρσί Κρεμμυδάκια τουρσί

Τα λαχανικά μας μπορούμε να τα εκμεταλλευτούμε και αλλιώς, φτιάχνοντας υπέροχους και μυρωδάτους ζωμούς και σπιτικούς κύβους, για να ξέρουμε τι τρώμε:

Ζωμός Λαχανικών Ζωμός λαχανικών (κύβοι) Σπιτικοί κύβοι λαχανικών Οι σπιτικοί μου κύβοι Λαχανικών

Και τα σκόρδα και τα μυρωδικά μας όμως μπορούμε να τα κρατήσουμε ώστε να τα έχουμε σαν φρέσκα όλο το χειμώνα. Το ίδιο και τα αμπελόφυλλα ώστε να μη σταματήσουμε να φτιάχνουμε νόστιμα ντολμαδάκια!

Αποξηραίνω δυόσμο Φρέσκος βασιλικός όλο το χειμώνα Αρωματικές σκελίδες σκόρδου Φτου σκόρδα.. Πως ζεματάμε αμπελόφυλλα

Μετά τα λαχανικά, ας περάσουμε στα... ψαράκια! Διατηρήστε τη μυρωδιά της θάλασσας και των διακοπών, όλο το χειμώνα!

Γαύρος Ξιδάτος Γαύρος μαρινάτος Ρέγγε και λακέρδε και σαρδέλε Γαυράκι ή σαρδελάκι παστό Γαύρος ή και σαρδέλες ξιδάτες Παστός γάβρος Χταπόδι τουρσί

Το μεγάλο ατού όμως του καλοκαιριού είναι τα φρούτα! Ροδάκινα, βερίκοκα, σταφύλια, σύκα και ένα σωρό άλλα φρούτα υπάρχουν αυτό το μήνα. Μπορούμε να αποξηράνουμε σταφίδες ή να φτιάξουμε νόστιμες μαρμελάδες, γλυκά του κουταλιού ή ακόμα και λικεράκια που θα μας συνοδεύουν τις κρύες νύχτες του χειμώνα:

Αποξηραμένες σταφίδες Μαρμελάδα βερίκοκο αρωματική Μαρμελάδα πεπόνι Γλυκό του κουταλιού καρπούζι Γλυκό σταφύλι της μαμάς Αποξηραμένα σύκα Λικέρ Βερίκοκο

Οι συνταγές βέβαια για μαρμελάδες και γλυκά του κουταλιού είναι πάρα πολλές, οπότε βρείτε παρόμοιες στις "σχετικές συνταγές" που υπάρχουν κάτω από την κάθε συνταγή που προτείνουμε, αλλά δείτε και όλες τις συνταγές για μαρμελάδες και γλυκά του κουταλιού καθώς και για λικέρ, για να διαλέξετε αυτή που σας ταιριάζει.

Ο Αύγουστος όμως, λόγω της υψηλής θερμοκρασίας του, προσφέρεται και για να φτιάξουμε ζυμαρικά, όπως τραχανά, και να τα διατηρήσουμε όλο το χρόνο. Δείτε τις προτάσεις μας παρακάτω.

Σπιτικός Τραχανάς Παραδοσιακός γλυκός τραχανάς Χιώτικος τραχανάς `ο αυθεντικός` Ξυνόχοντρος Απλώνω...τραχανά! Φλωμάρια χειροποίητα Λήμνου

Ένας άλλος τρόπος για να διατηρήσουμε τα φρούτα και τα λαχανικά μας, είναι βέβαια η κατάψυξη. Έχουμε μια ολόκληρη ενότητα γεμάτη συμβουλές για την κατάψυξη και το πως καταψύχουμε φρούτα, λαχανικά,ψάρια αλλά και όλα μας τα τρόφιμα. Σίγουρα θα σας βοηθήσει.

Πιστεύουμε πως σας δώσαμε αρκετές ιδέες για το πως να διατηρήσουμε τη φρεσκάδα του καλοκαιριού μέσα στο χειμώνα. Αφιερώστε λίγο χρόνο και θα αποζημιωθείτε, καθώς όπως είπαμε, κάνουμε καλό και στην υγεία, αλλά και στην τσέπη μας!
 http://www.sintagespareas.gr/

Το Παραδοσιακό Ελαιοτριβείο

Στα ελαιοτριβεία αυτά, του παλαιού τύπου, ο καρπός της ελιάς περνά από τρία στάδια για να μας δώσει το ελαιόλαδο.  Αρχικά, τα σακιά στα οποία περιέχεται, αδειάζονται μέσα σε ένα μεγάλο ξύλινο χωνί.  Από εκεί πέφτουν σε μικρές ποσότητες οι ελιές πάνω σε ένα πέτρινο κυκλικό επίπεδο, όπου και πολτοποιούνται από δυο λιθάρια  -  κυλινδροειδείς πέτρες οι οποίες κινούνται με τη δύναμη ανθρώπινου χεριού ή από κάποιο μουλάρι το οποίο περιστρέφει τον άξονα. 

 Ο πολτός που παράγεται, συγκεντρώνεται σε δοχεία και μοιράζεται στους <<ντορβάδες>> που είναι πλεγμένοι με σκοινί και έχουν κυκλικό σχήμα.  Στη συνέχεια οι ντορβάδες αυτοί τοποθετούνται ο ένας πάνω στον άλλο και συγκρατούνται από έναν άξονα που περνά από την τρύπα που έχει ο καθένας στο κέντρο του.

Όλα μαζί τοποθετούνται στην πρέσα, όπου παίζει σημαντικό ρόλο ο ανθρώπινος παράγοντας αφού δεν είναι μηχανοκίνητα, αλλά ένας εργάτης βάζει τον ώμο του κάτω από το κινούμενο τμήμα και την πιέζει με όλη του τη δύναμη προς τα πάνω.  Η διαδικασία αυτή δεν είναι εύκολη αφού είναι επίπονη και χρονοβόρα, καθώς το υγρό που περιείχε ο πολτός, το ζυμάρι, όπως έλεγαν, ρέει με αργούς ρυθμούς.  Αφού λοιπόν συγκεντρωθεί το ακάθαρτο αυτό ελαιόλαδο μεταφέρεται στη λίμπα, που έιναι ένα είδος στέρνας, και αναμειγνύεται με αναβραστό νερό από τα καζάνια.

Η διαδικασία που ακολουθεί είναι πολύ λεπτή και χρονοβόρα καθώς ένας εργάτης, ο <<κουμανταδόρος>>, πρέπει να διαχωρίσει το νερό από το λάδι.  Αυτό γίνεται με μια κανάτα με την οποία αφαιρεί το λάδι που έχει κορφιάσει, χωρίς όμως να μπορεί να το κάνει γρήγορα για να μη μαζέψει και νερό.  Αυτή η εργασία απαιτούσε εμπειρία και υπομονή καθώς δεν υπήρχε η δυνατότητα να δεί ούτε το σημείο που βρίσκεται η επιφάνεια του νερού ούτε πόσο λάδι απέμεινε.  

Φυσικά η φθορά ήταν μεγάλη αφού δεν υπήρχε τρόπος να διαχωριστεί όταν οι δύο επιφάνειες έτειναν να ταυτιστούν.  Κάπως έτσι λοιπόν λειτουργούσαν τα <<λιοτρίβια>> εκείνη την εποχή, για να <<βγάλουν>> το λάδι του κοσμάκη.  

[Πηγή]

http://ellas2.wordpress.com/

 

φωτό

Η τέχνη των πλεκτών κεριών της Φλώρινας

Τα πανέμορφα παραδοσιακά πλεκτά κεριά της Φλώρινας είναι λίγο γνωστά στη Δυτική Μακεδονία και άγνωστα στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Κατ’ εξαίρεση, τέτοια κεριά… προσφέρονται σε μεμονωμένες περιπτώσεις από ειδικά καταστήματα της Θεσσαλονίκης μόνο τις παραμονές του Πάσχα, ενώ στην Αθήνα, πωλούνται σε κάποια κεντρικά καταστήματα δώρων και ειδών λαϊκής τέχνης, χωρίς να αναγράφεται ο τόπος προέλευσης τους.

Η τέχνη των πλεκτών κεριών, που κατά ανεξακρίβωτη παράδοση προέρχεται από το Βυζάντιο, αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στην πόλη της Φλώρινας, όπου υπήρχαν από παλαιά εντόπιοι κηροπλέκτες. Αυτή η τέχνη γνώρισε νέα ακμή μετά το 1914, όταν κατέβηκαν στην απελευθερωμένη πλέον Μακεδονία πρόσφυγες, κατά την πλειονότητά τους από το Μοναστήρι και το Μεγάροβο, όπου η κηροπλεκτική ανθούσε επί αιώνες. Ορισμένες, μάλιστα, οικογένειες Μοναστηριωτών εγκαταστάθηκαν στην Έδεσσα, με συνέπεια και εκεί να συναντάται η ίδια τέχνη, σε μικρότερη, όμως, κλίμακα.
Δύο ήταν οι φάσεις κατασκευής των κεριών, το φτιάξιμο του κέρινου κορδονιού που λέγεται «σαμάς» και το πλέξιμο. Για την παρασκευή του «σαμά» αναγκαίο εργαλείο ήταν το τσάρκι ή τσέρκι. Εκτίθεται ένα στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Φλώρινας «Βασιλική Πιτόσκα».
Χρησιμοποιώντας τη φαντασία κάθε Φλωρινιώτης κηροποιός, έδινε το δικό του χρώμα στην παραγωγή.

Η χλωρίδα της περιοχής της Φλώρινας, με το άφθονο θυμάρι, ευνόησε τη μελισσοκομία, προϊόν της οποίας είναι και το κερί. Οι πλαστικές ιδιότητες του αγνού κεριού και η προσήλωση στα έθιμα, που ειδικά σ’ αυτό τον τόπο τηρούνται με θρησκευτική ευλάβεια, ευνόησε την κηροπλεκτική. Η τέχνη αυτή είναι κληρονομική, όπως όλα σχεδόν τα παραδοσιακά επαγγέλματα, και έχει κλειστό οικογενειακό χαρακτήρα. Στα νεότερα χρόνια ασκήθηκε από τους γιους των προσφύγων (δεύτερη γενιά), αλλά όσοι από αυτούς ζουν σήμερα, βρίσκονται στο στάδιο της αποχώρησης, βλέποντας με αρκετό πόνο το αβέβαιο μέλλον της πατρογονικής τους τέχνης, δεδομένου ότι τα παιδιά τους (τρίτη γενιά) δεν την συνεχίζουν πια.
Τα πλεκτά κεριά στη Φλώρινα γνώρισαν ημέρες δόξας κυρίως την εποχή του Μεσοπολέμου, μέχρι το 1950, με φθίνουσα έκτοτε πορεία. Συνήθως, ήταν σε χρήση κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας και της Διακαινησίμου, ως δώρα για το Πάσχα, και λιγότερο τα Χριστούγεννα. Επίσης, σχετίστηκαν σε μεγάλο βαθμό με τα νεκρικά έθιμα και ως τέτοια συνεχίζουν να επιβιώνουν. Κατασκευάζονταν και καταναλώνονταν κατεξοχήν στη Φλώρινα και τις γύρω περιοχές, επειδή δεν κυκλοφορούσε άλλου είδους κερί για τις παραπάνω χρήσεις.
Μετά το 1950 εισέβαλε η λευκή παραφίνη σαν πρώτη ύλη για την παρασκευή των κεριών και η μαζική παραγωγή με μηχανικό τρόπο. Έτσι, το κόστος γίνεται σημαντικά λιγότερο σε σύγκριση με τα χειροποίητα πλεκτά κεριά. Έκτοτε, η άσπρη λαμπάδα της παραφίνης κατακτώντας καθημερινά έδαφος, κυριάρχησε και μπήκε θριαμβευτικά στη αγορά, δημιουργώντας πρόβλημα διάθεσης στους κηροπλέκτες. με τον αντίστοιχο παραμερισμό των πλεκτών κεριών
Ωστόσο, οι Φλωρινιώτες κηροποιοί έδωσαν και εδώ το τοπικό τους χρώμα. Έκαναν τις λαμπάδες “τσιμπητές” (σκαλιστές) με την τανάλια ή με τα νύχια και τις διακόσμησαν με δαχτυλίδια από χρωματιστά χρυσόχαρτα.

 Παρά την καθημερινή μείωση του χώρου που καταλαμβάνουν στα ράφια των κηροποιείων τα πλεκτά κεριά, παρά την ελάττωση των τεχνιτών και την εγκατάλειψη των εθίμων που τα απαιτούσαν -με μόνους πιστούς τηρητές και καταναλωτές τους γέροντες, τους απόδημους και τους ρομαντικούς- τα παραδοσιακά χειροποίητα τοπικά, πλεκτά κεριά της Φλώρινας, δεν έπαψαν να είναι τα πρώτα και τα καλύτερα. Για να μη χαθεί λοιπόν, αυτή η παλαιά και τόσο ωραία τέχνη της κηροπλεκτικής, τα προϊόντα της διεκδικούν τώρα ευρύτερη αναγνώριση και προβολή, όχι μόνο σ’ όλη την Ελλάδα, αλλά και παγκόσμια, με την πρωτοβουλία και τη βοήθεια της τοπικής κοινωνίας, γιατί το αξίζουν, όπως και η Φλώρινα. [Πηγές: εδώ και  εδώ, αναδημοσίευση από vlahofonoi.blogspot.gr]
ΠΗΓΗ 


 

H Ελληνική δημοτική μουσική και το δημοτικό μας τραγούδι

“43. Κι η κόρη απ’ τον πύργο κάτω πέταξε,
μήτε σε πέτρα πέφτει, μήτε σε κλαριά,
παρά σε Τούρκου χέρια και ξεψύχησε.”
ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΤΗΣ ΩΡΙΑΣ
Παραλογή γραμμένη γύρω στον 10ο μ.Χ. αιώνα Όπως αποκαλύπτει η λαογραφική έρευνα, πέρα από τα τραγούδια που συναντούμε στον Όμηρο, υπήρχαν και στην αρχαιότητα λαϊκά δημοτικά τραγούδια εμπνευσμένα από την καθημερινή ζωή. Ορισμένα δε τραγουδιούνται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Τα χελιδονίσματα που τραγουδούσαν στην αρχαία Ελλάδα κάθε πρώτη του Μάρτη, έχουν σχεδόν το ίδιο περιεχόμενο με τα αντίστοιχα νεοελληνικά. Άλλα στοιχεία που μαρτυρούν την αρχαία καταγωγή του δημοτικού τραγουδιού είναι οι όροι που χρησιμοποιούμε και σήμερα.

Η λέξη “τραγούδι” κι η λέξη “παραλογή”.




Η πρώτη προέρχεται από την αρχαία λέξη “τραγωδία”, που από τον 1ο μ.Χ. αιώνα είχε την σημασία του άσματος. Η δε “παραλογή” προέρχεται από την αρχαία “παρακαταλογή”, που σήμαινε μελοδραματική απαγγελία συνοδευομένη από το μουσικό όργανο κλεψίαμβος.
Επίσης ο κύριος στίχος του δημοτικού τραγουδιού ο δεκαπεντασύλλαβος, προέρχεται από το αρχαίο ιαμβικό καταληπτικό τετράμετρο. 

Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνται ακόμη στην δημοτική μουσική, χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες :
 Πνευστά: Κλαρίνο, φλογέρα, πίπιζα, καραμούζα, γκάϊντα (το όνομα και ο τύπος, διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή),
 κρουστά: Νταούλι, το νησιώτικο τουμπί, η ταμπουτσά της Κύπρου, και το τουμπελέκι, που είναι πήλινο κι έχει σχήμα στάμνας, 
έγχορδα: Λαούτο, βιολί, η νησιώτικη λύρα, η ποντιακή λύρα (κεμεντζές) και το σαντούρι.

Η κάθε εποχή ανάλογα με τα τραγούδια και τους χορούς της, χρησιμοποιεί διαφορετικά μουσικά όργανα. Όλοι οι λαίκοί οργανοπαίχτες είναι αυτοδίδακτοι. Οι μελωδίες και τα τσακίσματα, μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Τα δημοτικά τραγούδια, ανάλογα με το περιεχόμενό τους, μπορούμε να τα διαιρέσουμε στις παρακάτω κατηγορίες.
Ιστορικά : Αναφέρονται σε πολεμικά ή ιστορικής σημασίας γεγονότα.
Κλέφτικα : Είναι τα τραγούδια που μιλάνε για την ζωή των κλεφτών και των αρματωλών της Τουρκοκρατίας, ανάγονται δε στον 18ο και αρχές 19ου αιώνος.
Παραλογές : Τα θέματά τους είναι μυθολογικά, ερωτικά, κονωνικά.
Ερωτικά : Υμνούν την ομορφιά, την αγάπη, τον έρωτα.
Ακριτικά : Αναφέρονται στους θρύλους και τα κατορθώματα των ακριτών και ανάγονται στον 9ο και 10ο αιώνα.
Νανουρίσματα : Τα συνθέτουν μανάδες κοιμίζοντας τα παιδιά τους.
Μοιρολόγια : Τα συνθέτουν γυναίκες μπροστά στον νεκρό. Μιλάνε για τον καημό των ζωντανών, την ζωή του κάτω κόσμου, τα προσόντα του νεκρού.
Εργατικά : Συνοδεύουν τις διάφορες εργασίες δίνοντας ρυθμό και τραγουδούν τις χαρές και τις λύπες του καθημερινού μόχθου.
Ξενιτιάς : Μιλάνε για τον χωρισμό, τα βάσανα της ξενιτιάς, τη νοσταλγία, τον γυρισμό,
Περιγελαστικά : Τραγούδια δίστιχα, που σατυρίζουν ελαττώματα και κωμικές καταστάσεις.
Της τάβλας : Είναι καθιστικά, δεν χορεύονται, έχουν θέματα ηρωϊκά με αργή μελωδία.
Θρησκευτικά (κάλαντα) : Τραγουδιούνται σε διάφορες θρησκευτικές γιορτές με ευχετικό περιεχόμενο.
Γνωμικά (λιανοτράγουδα) : Είναι διδακτικά και αποφθεγματικά.
Μέσα από το δημοτικό μας τραγούδι, προβάλλει ο Εθνικός χαρακτήρας μας. Ο λαός μας στις δύσκολες κοινωνικές και ιστορικές στιγμές, φανερώνοντας την ακατάλυτη δημιουργική ορμή, ενός λαού προνομιούχου ψυχικά και πνευματικά, δημιουργεί μια δημοτική μουσική γλώσσα συνυφασμένη με την δημοτική μας ποίηση, που μας δίνει την ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τους προγόνους μας, τις ρίζες μας. 
Το δημοτικό τραγούδι είναι ο ακριβός Εθνικός μας θησαυρός που πρέπει να φυλάξουμε και να κληροδοτήσουμε στην νέα γενιά, γιατί έχει όλα εκείνα τα στοιχεία που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν, τους προγόνους με τους απογόνους.
” Ας έρτουν οι παλιότουρκοι,
τίποτε δε μας κάνουν.
Ας έρτουν πόλεμο να δουν
και Σουλιωτών τουφέκια.
Να μάθουν Λάμπρου το σπαθί,
Μπότσαρη το τουφέκι,
τ’ άρματα των Σουλιωτισσών,
της ξακουσμένης Χάϊδως.”
Σουλιώτικο, ιστορικό δημοτικό τραγούδι
AναΒασι
ΕΛΛΑΣ

Οι Ηπειρώτες μάστορες της πέτρας

Έχτισαν κάστρα και πολιτείες, εκκλησίες με τρούλους και εξάγωνα κωδωνοστάσια σε ένα παιγνίδισμα της δαιμόνιας τέχνης τους. Τζαμιά και υψηλούς μιναρέδες, παλάτια για τους μπέηδες και τους αγάδες. Αρχοντικά, βρύσες και δεξαμενές στεγανές. Μύλους, φούρνους, πέτρινα πηγάδια, πύργους και υδραγωγεία, γεφύρια μονότοξα και πολύτοξα που ο θεατής μένει έκθαμβος μπροστά στο κάλλος και τη μεγαλοπρέπεια των κτισμάτων ή έντρομος από την τόλμη των Μετεώρων όπου η λαϊκή αρχιτεκτονική μετεωρίστηκε σε δυσθεώρητα ύψη. Κατασκεύασαν έργα ιδιωτικά, έργα δημόσια, ταπεινά και δοξασμένα στο χρόνο με μια γηγενή αρχιτεκτονική αισθητική και αξιώθηκαν να γίνουν μύθος και δημοτικό τραγούδι.
Όλα αυτά με λιθανάγλυφα κάθε είδους απόληξης, όπου εκφραζόταν ένας ολόκληρος κόσμος γούστου, καημού και τρυφερότητας των μαστόρων της Ηπείρου. Τα έργα τους, σκορπισμένα επί αιώνες σε τόπους κοντινούς, αλλά και σε χώρες μακρινές, μιλούν από μόνα τους για τις αρχιτεκτονικές τους αρετές και την καλλιτεχνική τους αξία.
Η τέχνη της πέτρας
Όπως σημειώνει ο λαογράφος Βασίλης Μάργαρης, στην Ήπειρο για ποικίλους λόγους, που συναρτώνται κυρίως με τις γεωγραφικές παραμέτρους της – την ορεινή και δασώδη της σύνθεση, το πέτρινο και άγονό της έδαφος -, “ο πληθυσμός στράφηκε κατά τους τελευταίους αιώνες σε συγκεκριμένη επαγγελματική τροχιά, διέπρεψε και συχνά πρώτευσε στη χώρα μας σε πολλούς τομείς των δημιουργικών εκείνων τεχνών που βρίσκονται στα κράσπεδα της καλλιτεχνικότητας και συγχρόνως ανήκουν στην παράδοση του τόπου μας”.
Η χέρσα και άγονη γη τους ψηλά στον Γράμμο και τον Σμόλικα σε συνάρτηση με μια ποικιλία γεωγραφικών και κοινωνικών παραγόντων – συνεχείς πληθυσμιακές μετακινήσεις, επιδρομές, κλπ- στάθηκε η βασική αιτία να εγκαταλείψουν οι κάτοικοι των χωριών κατά τον 16ο αιώνα την κτηνοτροφία και τη γεωργική καλλιέργεια και να στραφούν σε άλλες, περισσότερο προσοδοφόρες απασχολήσεις, σε τεχνικές δραστηριότητες όπως η επεξεργασία της πέτρας, η ξυλογλυπτική και η αγιογραφία που μπορούσαν να εξασκήσουν μακριά από τα σπίτια τους και τα χωριά τους.

Οργανώνονταν, έτσι, σε συνεκτικές ομάδες με συγγενικό τις περισσότερες φορές βάθρο, (μπουλούκια, σινάφια, τσούρμο, ή νταϊφάδες) και με μια, συγχρόνως εξειδικευμένη βάση (χτίστες, ξυλουργοί, σιδεράδες, νταμαρτζήδες, κλπ) και ταξίδευαν στην Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και μετά έφταναν ως τα Βαλκάνια, την Περσία, την Ινδία και ως την Αφρική, ακόμη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι μάστορες
“Όλη τους η τέχνη ήταν μία λέξη: Αργά. Όσο πιο αργά δούλευαν, τόσο πιο καλοί μάστοροι ήταν. Τραγουδούσαν και σφύριζαν στο πελέκημα για να ξεχνιούνται και να μη βιάζονται. Γλεντούσαν την αργάδα τους. Θυμάμαι τον πατέρα μου που ‘λεγε: “Μια ζουρλοτσουκανιά, μια μέρα δουλειά”, “μια άσχημη καλεμιά ήθελε παραπάνω ώρες δουλειά”, διηγείται ο μάστορας Δήμος Φλίνδρης.
Αυτός ο ντόπιος λαϊκός τεχνίτης, ο κούδαρης, ο Ηπειρώτης τεχνίτης ταξιδευτής, υπήρξε ο σιωπηρός, αφανής δημιουργός του εθνικού οικοδομήματος και ακολούθησε, θαρρείς από ένστικτο, μια μέθοδο σοφή. Αντί να αγνοήσει τη φύση, να την κοντράρει, προτίμησε να συνδιαλέγεται μαζί της.
Οι τεχνίτες, οι “Φίλοι του Θεού” όπως τους αποκαλούσαν οι Τούρκοι, απολάμβαναν της υπόληψης και του σεβασμού και από τον λαό και από τον Τούρκο κυρίαρχο. Κινιόντουσαν ελεύθερα και την ευθύνη της ζωής τους την είχαν οι τοπικοί άρχοντες, μπέηδες και αγάδες, εξαιτίας της ιδιαίτερης ειδίκευσής τους. Το ωράριο εργασίας τους ήταν εξαντλητικό για αυτό και όλοι τους ήταν ξερακιανοί, αδύνατοι, ηλιοκαμένοι…σπαθάτοι.
Οι άνθρωποι αυτοί ήταν σκληραγωγημένοι ορεινοί πληθυσμοί με τροχισμένο το μυαλό τους από την έλλειψη αγαθών που με φειδώ τους παρείχε η άγονη πατρίδα τους. Τους διάκρινε το οξύ πνεύμα, αλλά και η παρατηρητικότητα και η φιλεργία και υπομονή για να αντιμετωπίσουν τις ποικίλες αντιξοότητες της ζωής. Ήταν οικονόμοι, τίμιοι στις συναλλαγές τους, φιλήσυχοι και νομοταγείς. Ήταν φιλοσκώμμονες, φιλοπαίγμονες, ευφυολόγοι, που από την έλλειψη οποιασδήποτε μορφώσεως έφταναν στη χοντρή σάτιρα. Ασκούσαν σαν τεχνίτες την “τέχνη των τεχνών” την αρχιτεκτονική, που πλαισιώνεται στο φυσικό περιβάλλον, από όπου εμπνέεται ο λαϊκός τεχνίτης. Έκαναν, όπως είπαμε, την καταλληλότερη επεξεργασία και χρήση των υλικών, που συναντούσαν στους τόπους της εργασίας τους και σύμφωνα με τις τοπικές συνθήκες και τις ανάγκες φύτευαν εκεί τα αυθόρμητα αρχιτεκτονικά σχέδια, που γεννούσε η ιδιοφυΐα τους, βοηθούμενοι από τη μακρινή και ένδοξη παράδοση.
Τα μπουλούκια
Οι μάστορες της πέτρας, οι Κουδαραίοι κιοπρουλήδες όπως τους αποκαλούσαν από τη συνθηματική τους γλώσσα (κούδα=πέτρα) που “…χτούσανε τον κόσμο όλο, χτούσανε και τα γιοφύρια του”, “βαστούσαν” από τις πράες, μυριοδασωμένες και πολύβρυσες πλαγιές του Γράμμου από τα χωριά των “Κουδαρέων”, τα χωριά των κτιστών, τα ξακουστά Μαστοροχώρια της Πυρσόγιαννης, της Βούρμπιανης. Οργανωμένοι σε παρέες δουλειάς, τα περίφημα μπουλούκια, “όργωναν” την Ελλάδα, αλλά και κάθε γωνιά της Βαλκανικής και έχτιζαν εκκλησιές, σπίτια, τζαμιά, καμπαναριά, αρχοντικά, κάστρα, μύλους, χάνια και γεφύρια.

Τα μπουλούκια των μαστόρων – οι συντεχνίες – στηρίζονταν λειτουργικά στο εθιμικό δίκαιο, σε άγραφους, αυστηρούς κανόνες και σε μια απαράβατη ιεραρχία: μαθητούδια, τσιράκια, καλφάδες, αρχικαλφάδες, μάστοροι. Στην κορυφή επικεφαλής του μπουλουκιού βρισκόταν ο πρωτομάστορας (αρχιμάστορας) ο οποίος έπρεπε να συγκεντρώνει συγκεκριμένες ικανότητες και δεξιότητες. Να είναι ευρηματικός, οργανωτικός, σχεδιαστής με καλλιτεχνικό ένστικτο και δημιουργική εικαστική εκφραστικότητα, να έχει τολμηρή φαντασία, να είναι καπάτσος στην εκτέλεση δύσκολων εργασιών, αλλά και στο παζάρεμα της δουλειάς. Τα έργα του χαράζονταν επί τόπου με μόνο μέτρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Το χρήσιμο, το απαραίτητο. Ο ίδιος φρόντιζε για την εξεύρεση εργασίας, την πληρωμή των μαστόρων και επιστατούσε γενικά στο μπουλούκι. Εργαζόταν και αυτός συχνά στα θεμέλια της οικοδομής, στις προσόψεις και στις γωνιές που “κλείδωναν” τα αγκωνάρια. Τα θεμέλια της οικοδομής, ο “μπινάς” στα τούρκικα, ήταν πολύ υψηλή υπόθεση για να την αφήσει στους άλλους μάστορες. Αν τα θεμέλια ήταν η βάση της ζωής του έργου του λαϊκού τεχνίτη, οι προσόψεις, οι γωνίες, ήταν η βιτρίνα, η δόξα της δουλειάς του.
Οι ανειδίκευτοι εργάτες, τα τσιράκια του μπουλουκιού, έφτιαχναν τη λάσπη και κουβαλούσαν με το πηλοφόρι την ειδική ξύλινη σκάφη που λεγόταν γκοβάτ, γι’ αυτό και λέγονταν γκοβατζήδες. Άλλη εργασία των μαθητευόμενων ήταν να σπάνε και να κουβαλούν με τα ζώα τις πέτρες, ασβέστη και άμμο, αγκωνάρια ή πρέκια (ανώφλια) και κατώφλια για πόρτες και παράθυρα, και να μαθαίνουν κοντά στους μαστόρους την τέχνη, το ζανάτι (ζανατζής=τεχνίτης).
Δούλευαν στους διατεταγμένους χώρους της εργασίας από την ανατολή του ήλιου μέχρι τη δύση, πότε χωρίς φαΐ, που ήταν πάντα υπολογισμένο στο μεροκάματό τους. Δούλευαν με τα υλικά που είχε κάθε τόπος και το αυτοσχέδιο λατομείο. Δούλευαν περιοδικά από τις αποκριές μέχρι το Νοέμβρη, οπότε και γύριζαν στο “μεμλεκέτι”, την ιδιαίτερη πατρίδα τους. Οι περισσότεροι ήταν τελείως αγράμματοι, χωρίς την παραμικρή μηχανική γνώση. Και όμως ο πρωτομάστορας ήταν ο αρχιτέκτονας του έργου.
Κατά τις απανωτές εξορμήσεις τους για δουλειά χρησιμοποιούσαν τη συνθηματική γλώσσα, τα κουδαρίτικα, για να μην τους καταλαβαίνουν οι εκάστοτε εργοδότες και γενικά οι τρίτοι. Έτσι “Κούφιο” ήταν η οικοδομή, “Κριτσέλης” το αποχωρητήριο, “Θοδώρα” το τσίπουρο, “Μαυρομάτες” οι ελιές και “Απαλό” το λάδι. Οι μαστόροι εκτός από τα εργαλεία τους έριχναν στο δερμάτινο σάκο τους το τσόκι, το σφυρί, που στα διαλείμματα της δουλειάς το περνούσαν στο ζωνάρι. Το τσόκι ήταν το πρώτο εργαλείο που κληροδοτείται από πατέρα σε παιδί, συμβολίζοντας τη μετάβαση της τέχνης από τη μια γενιά στην άλλη.
Χρησιμοποιούσαν το τούβλο και το κεραμίδι στα βαλτώδη και τους κάμπους, τις πέτρες και τις πλάκες από μαρμαρυγιακό σχιστόλιθο στα ορεινά και τα πετρώδη, και τα άφθονα ξύλα των δασών, για τις ξυλοδεσιές, όπου έχτιζαν ξερολιθιά δίχως λάσπη. Και είναι να απορεί κανείς πως στέριωσαν τριώροφα αρχοντικά με ξερολιθιά. Η στερεότητα των τοίχων εξηγείται με τη σωστή κατασκευή τους, τη δυνατότερη έδραση και το καλύτερο συναρμολόγημα των λίθων.
Ο αποχωρισμός
Η αναχώρηση των μπουλουκιών γινόταν συνήθως την άνοιξη και συγκεκριμένα Καθαροδευτέρα και η επιστροφή το φθινόπωρο. Την Τρίτη δεν ξεκινούσε κανένας γιατί το είχαν για γρουσουζιά. Ο τόπος του αποχωρισμού όπου γινόταν το ξεπροβόδισμα θύμιζε ατμόσφαιρα αρχαίας τραγωδίας. “Ντέρτι” και “μαντήλα” λεγόταν το σημείο του μισεμού. Γυναίκες που μοιρολογούσαν, άντρες που δάκρυζαν στη γωνία, μανάδες και πατεράδες – γέροι – με βαριά καρδιά, σχολιαρόπαιδα, συγγενείς και χωριανοί και ο παπάς που ευλογούσε το τελευταίο κολατσιό των ξενιτεμένων και το πολύμηνο ταξίδι, προσδοκούσαν όλοι και προσεύχονταν γοργά να διαβεί ο καιρός, να γυρίσουν οι άντρες καλά και “καζαντισμένοι” (ματσωμένοι). Μαντήλια που ανέμιζαν και έπειτα οι γυναίκες γύριζαν στο σπίτι τοποθετώντας πάνω στις εξώπορτες μικρά κλαριά από κρανιές και κέρδους και σταυροκοπούμενες με ευχές για τους ταξιδεμένους.
Τα Μαστοροχώρια
Η από πατέρα σε παιδί διαδοχή της τέχνης έκανε να μεταδοθεί αυτή σε χωριά και ευρύτερες περιφέρειες χωριών που φημίστηκαν ως Μαστοροχώρια. Αυτά είναι τα μαστοροχώρια στην περιφέρεια Δεβόλη – Κορυτσάς – Όπαρι, που μάστορες από εκεί έχτισαν μαζί με ντόπιους από το Πεντάλοφο της Κοζάνης και το Μπελκαμένι της Φλώρινας, κυρίως τη Δυτική Μακεδονία. Μαστοροχώρια της Κολιώνιας, πέρα από τον Αώο, την Μπόροβα, Ρεχόβα, Στίκα, Σκοροβότι, Γκοστιβίτσι, ορθόδοξοι αλβανόφωνοι που έχτισαν τα ψηλοκρεμαστά Μοναστήρια του Αγίου Όρους και των Μετεώρων. Μετά τα Μαστοροχώρια των Τζουμέρκων και τα Μαστοροχώρια των Χουλιαράδων.
Τέλος, τα ξακουστά Μαστοροχώρια της Κόνιτσας με τη Βούρμπιανη, την Πυρσόγιαννη, τη Στράτσανη, την Καστάνιανη, το Κεράσοβο, το Κάντσικο, τα Ζέρμα, τη Μόλιστα και τα τόσα άλλα χωριά με τους φημισμένους μαστόρους του που ξεσυνερίζονταν πως χτίσανε τον κόσμο όλο.
Δρόμοι και περάσματα στα Μαστοροχώρια
Μέχρι και τον εμφύλιο που έγιναν οι πρώτοι αυτοκινητόδρομοι, η συγκοινωνία στα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας παρέμενε πρωτόγονη. Οι περισσότεροι δρόμοι ήταν μονοπάτια που είχαν δημιουργηθεί με το συχνό πέρασμα των ζώων. Τα μόνα μέσα συγκοινωνίας ήταν τα ζώα, γαϊδούρια και μουλάρια. Τα γεφύρια ήταν ελάχιστα και όταν οι χείμαρροι κατέβαζαν νερό, συνέβαιναν συχνά μοιραία δυστυχήματα. Η κατάσταση αυτή επέβαλε σχεδόν πλήρη απομόνωση στα χωριά και οικονομία αυτάρκειας με χαμηλό βιοτικό επίπεδο.
Τρόπος εργασίας – “μπαξίσια”
Όλες οι εργασίες οποιουδήποτε οικοδομήματος γίνονταν εξ ολοκλήρου από το μπουλούκι ή την παρέα: από την εξόρυξη της πέτρας μέχρι την αποπεράτωση του έργου. Ένα ολόκληρο μελισσολόι πηγαινοερχόταν ακατάπαυστα όλη μέρα. Βασικά υλικά τους ήταν η πέτρα, η λάσπη από νερό, άμμος και ασβέστης. Και για να “δένει” περισσότερο το υλικό, κυρίως στην κατασκευή γεφυριών, πρόσθεταν ασπράδι αυγού ή τρίχες ζώων. Τα απαραίτητα και χρήσιμα εργαλεία πολλά και ποικίλα: Το καλέμι, το σφυρί, το αλφάδι, το τρίγωνο, η αρίδα, το μακόνι, η γωνιά, το τσοκαντήρι, το σκεπάρνι, ο κολαούζος, το ματσακόνι, η τσάπα, το πριόνι και το πηλοφόρι.
Σε κάθε έργο και ιδιαίτερα στην οικοδομή, δύο ήταν οι πιο σημαντικές στιγμές: τα θεμέλια και η στέγη. Στα θεμέλια διαβαζόταν από τον παπά αγιασμός. Στο πρώτο αγκωνάρι χάραζαν έναν σταυρό και κάτω από την πέτρα έβαζαν μεταλλικό νόμισμα. Ακουλουθούσαν κεράσματα από το νοικοκύρη και τους συγγενείς του, τα οποία ήταν “τυχερά” των μαστόρων. Επίσης, έκοβαν σφάγια και με το αίμα ράντιζαν τα θεμέλια. Το αφεντικό ετοίμαζε και το πρώτο “ζιαφέτι” (τραπέζι – γλέντι). Το δεύτερο “ζιαφέτι” προσφερόταν όταν το χτίσιμο έφτανε στο πάτωμα και το τρίτο στο τέλος της δουλειάς.

Η πιο συγκινητική στιγμή και για το νοικοκύρη και για τους μαστόρους ήταν όταν το σπίτι έφτανε στη σκεπή. Εδώ υπήρχε μια ολόκληρη τελετή που ονομαζόταν “μπαξίσια” ή “μαντιλώματα”: Οι μαστόροι έστηναν δύο μεγάλους ξύλινους σταυρούς αντικριστά πάνω στη στέγη και έδεναν σκοινί τεντωμένο για να κρεμούν τα “μπαξίσια” (δώρα) του αφεντικού, των συγγενών και των φίλων. Αυτά ήταν συνήθως υφάσματα, πουκάμισα, πετσέτες, μαντίλια, όλα για τους μαστόρους που τα μοιράζονταν μεταξύ τους. Ο πρωτομάστορας ή ένας άλλος βροντόφωνος τεχνίτης, παίρνοντας καθένα δώρο του, προσφωνούσε με τόνο μελωδικό, ενώ οι άλλοι μαστόροι χτυπούσαν με σκεπάρνια ή σφυριά πάνω στα ξύλα για να σιγοντάρουν αυτόν που έλεγε:
“Εεεε, καλώς όρισε το μπαξίσι του ….(το όνομα του δωρητή) που έφερε για την αγάπη του προς το αφεντικό και την εκτίμηση στους μαστόρους. Να ζήσει, να χαίρεται τα παιδιά του και ό,τι επιθυμεί.
Όσα λουλούδια του Μαγιού
Και φύλλα έχουν τα δέντρα,
Χόρταρα της γης, άμμος της θάλασσας,
Ψάρια του γιαλιού και ποταμοί μεγάλοι,
Τόσα καλά και αγαθά να του δώκει ο Θεός.
Ευχαριστούμε για το δώρο του….”
Έργα και ημέρες
Οι κατασκευές και τα έργα των μαστόρων της Κόνιτσας είναι τόσα πολλά και ποικίλα, ώστε δίκαια έμεινε η φράση ότι αυτοί “έχτισαν τον κόσμο”. Ύψωσαν λαμπρά μοναστήρια όπως: η μονή της Ζέρμας, η μονή Στομίου, η μονή της Παναγιάς Μολυβδοσκέπαστης, περίτεχνες εκκλησίες όπως: του Αγίου Νικολάου Πυρσόγιαννης και πλήθος άλλες, καμπαναριά όπως στη Φιλιππιάδα και στη Δημητσάνα, σεράγια πασάδων στο χώρο της Ηπείρου και της Αλβανίας, σπίτια αρχοντικά και απλά. Γεφύρια καταπληκτικά, αιωρούμενα πάνω από ορμητικά ποτάμια: μονότοξα όπως της Κόνιτσας, δίτοξα όπως του Κάντσικου και τρίτοξα όπως του Ζαγορίου. Πέτρινες βρύσες, συνήθως στο κέντρο του χωριού, τόπο συνάντησης των γυναικών για άντληση νερού ή για πλύσιμο των ρούχων. Έφτιαξαν μύλους, φούρνους και πέτρινα πηγάδια, αναγκαία στην καθημερινή τους ζωή. Ακόμα και φάρους έκτισαν όπως αυτός στο Λουτράκι στο Ηραίο ακρωτήριο, και από τις αρχές του 20ού αιώνα έβαλαν τη σφραγίδα τους σε πολλά έργα της Αθήνας, όπως η αποπεράτωση του ναού της Παναγιάς Χρυσοσπηλιώτισσης, η πρόσοψη της Εθνικής Τράπεζας, το νοσοκομείο “Ευαγγελισμός”. Έργο Κονιτσιωτών μαστόρων είναι και το ρολόι της πλατείας των Ιωαννίνων, η Παρηγορήτισσα της Άρτας και άλλα. Στις ΗΠΑ (Ντιτρόιτ) και στην Περσία Ηπειρώτες μαστόροι έκαναν εργασίες διάνοιξης σιδηροδρομικών γραμμών ή έκτισαν γέφυρες.
Γεφύρια
Δύο φόβους είχε πάντα ο Ηπειρώτης. Από τη μια τους ληστές και από την άλλη το κακό συναπάντημα με αδιάβατα ποτάμια. Και αν για τους πρώτους δεν μπορούσε να κάνει τίποτε, για τα δεύτερα, ονειρευότανε γεφύρια πέτρινα που έπρεπε βέβαια να στήσει μόνος τους. Για τους Κουδαραίους μάστορες το χτίσιμο του γεφυριού αποτελούσε ξεχωριστή περίπτωση. Τα έργα τους δεν προέρχονταν από κανένα σχεδιαστήριο, αλλά χαράζονταν επί τόπου με μόνο μέτρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Τα έργα των λαϊκών αρχιτεκτόνων μαρτυρούν επιμέλεια, γνώση και πείρα στοχαστικού καλλιτέχνη. Και οι αρετές αυτές τους έδιναν το αίσθημα του μέτρου σε σημείο που η προσωπικότητά τους δεν επηρέασε αυτάρεσκα το δημιούργημά τους. Αν η αυταπάρνηση αυτή της προσωπικότητάς τους σβήνει τη μνήμη των λαϊκών αρχιτεκτόνων, δίνει ωστόσο στα έργα τους αξία ιστορική που ριζώνει και ταυτίζεται με την εθνική κληρονομιά.
Μονότοξα, δίτοξα, πολύτοξα, γεφύρια ηπειρώτικα, δημιουργήματα που βρίσκονται στην παράδοση του τόπου μας. Πέτρινα όλα τους και θολωτά, “καδραρισμένα στην αιωνιότητα του πλατάνου”, λαϊκές κατασκευές από τους περίφημους μαστόρους, τους άρχοντες της πέτρας που βρήκαν το σωστό μέτρο, με αποτέλεσμα να μετουσιωθούν σε έργα τέχνης. Αυτά τα γεφύρια απλωμένα στην Ελλάδα και ειδικά στην Ήπειρο με το τόσο άγριο και άγονο τόπο, εμπλούτισαν και προέκτειναν το ηπειρώτικο τοπίο. Επειδή ακριβώς δεν υπήρξαν ξένα πρότυπα και πειρασμός για μίμηση, αλλά και ούτε τα τεχνικά εκείνα μέσα, κρατήθηκε η σχέση χώρου και δημιουργημάτων του ανθρώπου, τοπίου και γεφυριού. Τα πετρογέφυρα τα χαρακτηρίζουν η ποικιλία μορφών και η ένδειξη φαντασίας του λαϊκού τεχνίτη.

“Τα έργα των λαϊκών αρχιτεκτόνων μαρτυρούν επιμέλεια, γνώση και πείρα στοχαστικού καλλιτέχνη. Φανερώνουν την πίστη, την αγάπη και το σεβασμό που έτρεφαν προς την τέχνη τους. Και οι αρετές αυτές τους έδιναν το αίσθημα του μέτρου σε σημείο που η προσωπικότητά τους δεν επηρέασε αυτάρεσκα το δημιούργημα τους, ούτε δέσποζε σε βάρος της ουσιαστικής αξίας του έργου”, όπως σημειώνεται στη “Λαϊκή Ελληνική Αρχιτεκτονική” του Πάνου Νικολή Τζελέπη.
Σύμφωνα με το Αρχείο Ηπειρώτικων Γεφυριών, ο αριθμός γεφυριών που έχουν καταγραφεί και μελετηθεί στον ευρύτερο χώρο της Ηπείρου είναι 431, εκ των οποίων στον νομό Ιωαννίνων φτάνουν τα 295.
“Όσα έμαθα να μάθεις και όσα έπαθα να πάθεις”
Οι έγγραφες μαρτυρίες για την καταγωγή των αείμνηστων κτητόρων – μαστόρων είναι ελάχιστες. Δεν κυνήγησαν την υστεροφημία και έτσι δεν διασώθηκε το “εποίει”, εκτός κάποιας χρονολογίας που συνήθιζαν να σκαλίζουν στα υπέρθυρα των σπιτιών.
Αν όμως τα γραπτά τεκμήρια είναι ελάχιστα, άφθονες είναι οι παραδόσεις.
Τα παλαιότερα πέτρινα σπίτια της Στερεάς Ελλάδας, της Εύβοιας, της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας, της Θράκης, της Μικράς Ασίας κτίσθηκαν κατά το πλείστον από Ηπειρώτες, τόνιζε ο ιστορικός Κώστας Φαλτάιτς. Οι Κουδαραίοι τεχνίτες από την Κόνιτσα καυχιόντουσαν ότι τα παλιότερα και τα καλύτερα σπίτια και τα δημόσια μέγαρα της Αθήνας και του Πειραιά τα έκτισαν αυτοί. Ο τύπος του στρερφογάλαρου σπιτιού, με τοξωτές αψίδες στις πόρτες και τα παράθυρα, είναι ασφαλώς Ηπειρώτικος.
“Τα μπουλούκια των μαστόρων κοντά στα 1935, είχαν λιγοστέψει. Είχε σπάσει το παλιό, δεν έβγαζαν λεφτά. Λιγόστεψαν και οι καλοί πελεκάνοι. Σα να πούμε στέρεψε η πηγή. Από εκεί και ύστερα κανένας δεν έμαθε πελέκημα. Μόνο μπετά και καλούπια ξέρουν οι καινούργιοι όμαστοροι. Στα χαμένα, δεν είναι τέχνη τα τσιμέντα. Τότε που λες και με το Μεταξά ύστερα, χάλασαν τα μπουλούκια, χάλασε και η τέχνη και άρχισε ο καθένας να δουλεύει για πάρτη του….” ( διήγηση του μάστορα Τάκη Γκουντή, 1974).
“Ο μέλλων για να δημιουργήσει νεοελληνική αρχιτεκτονική ας ρωτήσει τους καλφάδες (Κάλφας= ο πρακτικός αρχιτέκτονας στα τουρκικά), ας συμβουλευτεί πρώτα αυτούς που στα χωριά και το σχέδιο δίνουν και χτίζουν σπίτια, ας τους ρωτήσει με ποιο τρόπο χτίζουν και έπειτα ας προσπαθήσει να τελειοποιήσει την τέχνη τους” (Ι. Δραγούμης, Νεοελληνικός πολιτισμός.
Το Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων
Σκαρφαλωμένα πάνω από την πόλη της Κόνιτσας με κατεύθυνση προς βορρά απλώνονται τα ξακουστά Μαστοροχώρια, Με θέα την κορυφή του Σμόλικα ο δρόμος οδηγεί στα αριστερά για το μεγαλύτερο χωριό των Μαστοροχωρίων την Πυρσόγιαννης. Λίγο πιο πάνω από την κεντρική πλατεία, το δίπατο πέτρινο κτίριο του παλαιού σχολείου της Πυρσόγιαννης, που χτίστηκε το 1927 και ανακαινίστηκε πρόσφατα, στεγάζει το Εθνολογικό Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων, το οποίο αποτελεί μια σημαντική συνεισφορά στην άγνωστη ιστορία των Ηπειρωτών μαστόρων της πέτρας.
Το Μουσείο περιλαμβάνει σπάνιο υλικό από την τεχνική, τη μυστική γλώσσα (τα κουδαρίτικα), τα δρομολόγια, τα εργαλεία, τα συμφωνητικά και τις κατασκευές των μαστόρων της πέτρας. Το υλικό που εκτίθεται στο Μουσείο Μαστόρων της Πέτρας της Πυρσόγιαννης αποτελεί μια συστηματική καταγραφή της τοπικής αρχιτεκτονικής, των υλικών κάθε περιοχής και των αισθητικών ρευμάτων των τριών τελευταίων αιώνων στα Βαλκάνια.
Στο Μουσείο σήμερα γίνονται έργα συντήρησης και αναμένεται σύντομα να ανοίξει για το κοινό. Για περισσότερες πληροφορίες, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθυνθούν στο Δημαρχείο Μαστοροχωρίων με έδρα την Πυρσόγιαννη. Τηλ. (26550) 31269, 31112 Μουσείο (26550) 31297
Κείμενο: Σεφεριάδης Γ.
Πηγή: ΑΠΕ
 http://ellas2.wordpress.com/

Μελίγκρα Φυσικοί Τρόποι καταπολέμησης

Η ίδια η Μελίγκρα έχει ως φυσικό εχθρό ακόμα και την ίδια την φύση καθώς ο περίεργος για εκείνη καιρός, μπορεί να την καταστρέψει και να την εξαφανίσει κυριολεκτικά! Ο καιρός ωστόσο δεν ελέγχεται για αυτό ας δούμε τα διάφορα μέσα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε. Σημειώνεται πως πολλές φορές για να αντιμετωπίσουμε οριστικά την μελίγκρα θα πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσουμε τα μυρμήγκια του χώρου.
1.Νερό: Το “θαυματουργό” νερό μπορεί να λειτουργήσει το ίδιο καλά όπως και ένα ισχυρό φυτοφάρμακο. Χρησιμοποιώντας αυτόν τον τρόπο σίγουρα θα περιορίσετε και ίσως θα εξαφανίσετε την Αφίδα με έναν απόλυτα φυσικό τρόπο. Καταβρέξτε το φυτό λοιπόν και περάστε το με βαμβάκι ή ένα πανάκι. Αν το φυτό είναι σκληρό και δεν σπάζει εύκολα μην διστάσετε να χρησιμοποιήσετε νερό υπό πίεση ώστε να εξαφανίσετε με μια κίνηση κάθε μελίγκρα!
2.Νερό+Σαπούνι: 1 λίτρο νερό και 1 ως 2 κουταλιές υγρό πράσινο ή λευκό σαπούνι μπορεί να δράσει ιδιαίτερα αποτελεσματικά στην καταπολέμηση της Μελίγκρας ύστερα από ένα γενναίο ψέκασμα!

3.Νερό-Οινόπνευμα-Σαπούνι: Η βασική συνταγή είναι 3 μέρη νερό, 1 μέρος φωτιστικό οινόπνευμα (μπλε) και λίγο υγρό πράσινο ή λευκό σαπούνι. Μια άλλη συνταγή είναι 1 λίτρο νερό, 2 κουταλάκια του γλυκού καθαρό οινόπνευμα, 1 κουταλάκι του γλυκού υγρό πράσινο ή λευκό σαπούνι. Και στις δύο περιπτώσεις ψεκάζουμε τακτικά (1-2 φορές την βδομάδα) τα προσβεβλημένα φυτά και συνεχίζουμε για λίγο καιρό βλέποντας παράλληλα τα αποτελέσματα.
4.Διάλυμα Καπνού (Επικίνδυνο). Μην το χρησιμοποιήσετε όταν έχει αέρα και γενικώς όταν στον χώρο ζούνε παιδιά ή άλλοι άνθρωποι. Φτιάχνεται με 1 λίτρο νερό στο οποίο έχουμε βάλει ένα τσιγάρο ή κάποια αποτσίγαρα για 24 ώρες. Με το υγρό το οποίο αραιώνεται πάρα πολλές φορές πριν από την χρήση μπορεί να γίνει ψεκασμός κάτι ιδιαίτερα αποτελεσματικό για την περίπτωση της μελίγκρας.
 http://www.e-flowershop.gr/product.php?products_id=530

Μία νέα πληροφορία.
Μπορείτε νά βάλετε τσουκνίδες σέ νερό γιά 3-4 ημέρες νά μουλιάσουν καί μετά φιλτράρετε τό νερό μέσα σέ ένα ψεκαστήρι καί ψεκάζετε.

Ιούνιος στο αγρόκτημα

 ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ

Σπέρνουμε: Καλαμπόκια, φασόλια, κολοκύθια. 

Μεταφυτεύουμε: Ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες, αγγούρια, κολοκύθια. 

Συγκομιδή:
Δημητριακά: σιτάρι, κριθάρι, βρώμη 

Λαχανικά: Κολοκύθια, αγγούρια, πιπεριές, κρεμμύδια, σκόρδα, φράουλες, καρότα, παντζάρια, σπανάκι, σέσκλα, βλίτα, αντράκλα, μάραθο, σέλινο, μαϊντανό, κόλιανδρο.







Φρούτα: Βερίκοκα, ροδάκινα, αχλάδια, κεράσια, βύσσινα, κορόμηλα.

Δεντροκομικές εργασίες το μήνα Ιούνιο
Οι δενδροκομικές εργασίες αρχίζουν να περιορίζονται. Στους οπωροκήπους εκτελείται ελαφρό σκάλισμα για να διατηρείται το χώμα αφράτο και απαλλαγμένο από τα άγρια χόρτα. Τα ποτιστικά οπωροφόρα ποτίζονται 3-4 φορές, ιδίως στα πρώιμα είδη και ποικιλίες, όπως οι ροδακινιές, βερικοκιές, κερασιές κ.λ.π.
Επίσης εξακολουθούν να εφαρμόζονται τα αναγκαία βλαστολογήματα, κορφολογήματα, οι αραιώσεις των καρπών και φύλλων καθώς και οι προσδέσεις ή διανοίξεις για την επιτυχία ισορροπήσεως των κλαδιών.
Στα σπορεία και φυτώρια ενεργούνται ποτίσματα, σκαλίσματα και βοτανίσματα, στα νεαρά δέντρα τα απαραίτητα μονοβεργίσματα, καθαρίσματα, βλαστολογήματα ή κορυφολογήματα, για υποβοήθηση του σχηματισμού των πρώτων βραχιόνων.
Το ίδιο καταπολεμιούνται οι εμφανιζόμενες ασθένειες από φυσικά ή ζωικά παράσιτα. Στις μηλιές και αχλαδιές επαναλαμβάνεται 2ο ή 3ο ψέκασμα για την καταπολέμηση της καρπόκαψας , στις ροδακινιές κ.λ.π. άλλα προσβεβλημένα δέντρα η εξόντωση της μελίγκρας. 

Βότανα: Είναι η εποχή να μαζέψουμε αψιθιά, απήγανο, δάφνη, μέντα, δυόσμο, μαντουράνα, μελισσόχορτο, φασκόμηλο, λεβάντα, σπόρους από γαιδουράγκαθο και άλλα αρωματικά φυτά για να τα αποξεράνουμε.  

Γενικές εργασίες και φροντίδες: Επιθεωρούμε τακτικά τα φυτά μας για ύπαρξη εχθρών και ασθενειών. Υποστυλώνουμε και κλαδεύουμε ελαφριά τις ντοματιές. Σκαλίζουμε τα λαχανικά μας και τα λιπάρουμε με φουσκί, κομπόστα ή βιολογικό λίπασμα κατά προτίμηση και εφαρμόζουμε εδαφοκάλυψη. Ψεκάζουμε με χαλκό και θειαφίζουμε τις καλλιέργειές μας ανάλογα με τις ανάγκες. 

Για σπόρο: Μαζεύουμε τους ξεραμένους σπόρους από τα ανοιξιάτικα λαχανικά, λουλούδια, βότανά μας και τα αποθηκεύουμε.

http://www.ftiaxno.gr